„Карциномот на дебелото црево може да настане како последица од малигнизација на неговите прекурсори, полипите на дебелото црево, особено кога се работи за големи, широко базни полипи. Тоа не значи дека не може да настане промена и на лигавицата на цревото, ниту, пак, дека сите полипи имаат потенцијал да малигнизираат“, објаснува доц. д-р Калина Гривчева- Старделова, ссци. гастроентерохепатолог, директорка на Клиниката за гастроентерохепатологија – Клинички центар Скопје, актуелна претседателка на Лекарската комора на Македонија и претседател на Македонското здружение за ентерална и парентерална исхрана.
Доц. д-р Гривчева-Старделова, меѓу другото, открива дека најчестите заболувања на дигестивниот систем се поврзани со оската мозок – дигестивна туба. Таа напоменува дека врз здравјето на дигестивниот систем влијае храната и пијалаците кои ги внесуваме, цигарите, лековите, стресот…, а од особена важност покрај препораките за хигиено диететски режим се и редовните контроли.
Кои се најчестите заболувања на органите на дигестивниот систем?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Најчестите заболувања не само кај нашата популација се поврзани со оската мозок-дигестивна туба како што се синдром на иритабилно црево, гастритис, гастроезофагеална рефлуксна болест, но бројот на заболувања предизвикани од интолеранција на одредена храна како што се интолеранција на лактоза или глутен, како и малигните заболувања, за жал, се во пораст.
Голем дел од болестите доаѓаат токму од стресот кој делува како прекинувач на одредена состојба. Инфекции, ладни пијалаци, алкохол – кои други состојби може да ја воспалат лигавицата на желудникот и да доведат до појава на гастритис?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Гастритисот може да биде предизвикан од разни причини како што се инфекција од хеликобактер пилори, при која инфекцијата е доминантно во антралниот дел на желудникот, но, исто така, може да биде предизвикана и од употреба на лекови како што се антикоагулантна и антиагрегациона терапија, чија употреба не ретко може да биде причинител и на појава на крвавечки облици на гастрит или улкус на желудникот или на дванаестпалечното црево. Добро е да се напомене дека ризик фактор за појава на гастритис можат да бидат и други заболувања, како што е уремија предизвикана од бубрежни заболувања.
На пациенти каде што со преглед се најдени полипи на дебелото црево, потребно е ако се соодветна големина да бидат извадени во тек на прегледот или да се препорачаат редовни контроли, но, исто така, е потребно да им се даде препорака за контрола на блиските крвни сродници
Хеликобактерот е една од најчестите хронични болести кај човекот. Бактеријата во 80 % од случаите не предизвикува никакви симптоми, но сепак е причина за повеќе заболувања како што е воспаление на желудникот и чир на дванаестпалечното црево. Како се манифестира и што се случува доколку болеста навремено не се лекува?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Инфекцијата со хеликобактер пилори може да биде асимптоматска и да биде откриена при случајни лабораториски иследувања. Кај пациентите кои чувствуваат симптоми, тоа се карактеристични потешкотии за гастритис или улкусна болест, појава на киселини, болка под лажичката, жежење, мачнини, подуеност, подригнување. Дилемата дали кај асимптоматските пациенти има потреба од лекување на инфекцијата, освен ако се сомневаме дали е иследувањето прецизно, не постои, според Мастрихт препораките, ако пациентите се тестирани и инфекцијата е докажана, тогаш е потребно нејзино лекување. Ненавремено лекување може да предизвика појава или засилување на сиптомите, појава на гастритис, улкусна болест и во мал еден дел на пациентите може да биде причина за појава на карцином на желудникот.
Како што напоменавте, со иследувањата е докажано дека во мал процент може да развие и рак на желудникот, кој е почест кај машката популација. Кои се симптомите на оваа опака болест?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Стандардните потешкотии како што се интензивна појава на киселини, болка под лажичката која е поинтензивна брзо по земање на храна, појава на мачнини, кои се слични како и кај улкусна болест или гастритис можат да бидат придружени и со одвратност кон месо, губиток на апетит, губиток во тежина, малаксаност, слабост како последица на анемија со дефицит на железо, но и повраќање на крвава содржина или појава на црни, течни испразноци, состојба која се јавува како последица на крвавење од промената во желудникот.
Карциномот на дебело црево е во пораст. Како настанува и кои се фазите, на што треба да се обрне внимание со оглед на тоа што до неговата манифестација може да поминат и десет години?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Карциномот на дебелото црево може да настане како последица од малигнизација на неговите прекурсори, полипите на дебелото црево, особено кога се работи за големи, широко базни полипи. Тоа не значи дека не може да настане промена и на лигавицата на цревото, ниту, пак, дека сите полипи имаат потенцијал да малигнизираат. Но, секако, значи дека треба да се придржуваме до препораките на македонското, европското и светското гастроентеролошко здружение и да им советуваме на пациентите на 50-годишна возраст да направат ендоскопско иследување на дебелото црево – колоноскопија, ако немаат фамилијарна оптовареност со карцином на дебело црево или полипоза. Во случај тоа да постои, старосната граница се поместува. На пациенти каде што со преглед се најдени полипи, потребно е, ако се соодветна големина да бидат извадени во тек на прегледот или да се препорачаат редовни контроли, но, исто така, е потребно да им се даде препорака за контрола на блиските крвни сродници.
Како да се заштитиме од оваа болест, односно како да се делува превентивно?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: Препораките за хигиено-диететскиот режим, со физичка активност, внимавање околу телесната тежина, секако, ги надополнуваме со препораки за редовни контроли. Актуелизирана е улогата на аспиринот како фактор кој може да ја превенира појавата на карциномот на дебелото црево, но се уште сме внимателни околу таа препорака.
Кои се основните препораки кога станува збор за дигестивниот систем?
Доц. д-р Гривчева-Старделова: На здравјето на дигестивниот систем влијае храната и пијалаците кои ги внесуваме, секако, цигарите кај пушачите, лековите кои ги пиеме, стресот на кој сме секојдневно изложени и кој потешко можеме да го контролираме. Препораките за хигиено-диететскиот режим, многу често и не се доволни, така што редовните контроли, особено при појава на симптоми е она што треба да се советува.
Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
