„Секое спречување на инфекција ја намалува употребата на антибиотици. Сите ние имаме улога во контролата на антимикробната резистенција!“ – со ова лого се одбележа Светската недела за рационална употреба на антибиотици, насочувајќи на големата улога на здравствените работници од примарно, секундарно и терциерно ниво на здравствена заштита во намалувањето на антимикробната резистенција. Во тој контекст разговаравме со Доц. д-р Катарина Ставриќ, директорка на ЈЗУ Универзитетска клиника за детски болести и координатор на Центарот за семејна медицина при Медицинскиот факултет во Скопје.
Какви се последните сознанија во однос на употребата на антибиотици во земјава?
Доц. д-р Ставриќ: За последнава година не можам да кажам, меѓутоа во 2014/2015 се спроведе една студија на ниво на примарна здравствена заштита во однос на препишувањето антибиотици. И тогаш се виде дека кога станува збор за акутните респираторни инфекции околу 56 отсто од пациентите примиле антибиотик. Меѓутоа се уште е висок процентот на пациенти со тонзилофарингит – 80 отсто примиле антибиотик, а реално би требало да примат 20 отсто. Она што загрижува е дека пациенти со настинка, онаму каде што знаеме дека се работи за вирусни инфекции, исто така, некаде околу 20 отсто, примаат антибиотик. Многу активности се преземаа во тој период од едукативен аспект, почна и Симпозиумот и на некој начин се подигна свеста кај докторите. Во 2015 год. ја повторивме истата студија и забележавме подобрување во однос на препишувањето антибиотици, односно намалување на препишување антибиотици за акутни респираторни инфекции. Ако 88 отсто од пациентите во 2014 примиле антибиотик, во 2015 тоа е 80 отсто кај тонзилофарингитот. Има тренд на намалување, но процесот е долг, а едукацијата е основна во постигнување на ефекти.
Се помасовното препишување на антибиотици од страна на докторите и инсистирањето на пациентите, од друга страна, доведуваат до висок степен на резистентност, што, пак, резултира со проблеми при лекување на пациенти кои станале резистентни на антибиотиците. Како да се промени оваа состојба?
Доц. д-р Ставриќ: Докторите велат дека препишуваат под притисок на пациентите, но ние во студијата го испитувавме и тој дел, односно колку е реален притисокот од пациентите и резултатите покажаа дека во основа не се пациентите тие што вршат притисок. Само околу 7-8 отсто од пропишаниот антибиотик беше на иницијатива на пациентите, а грото беше по индикација, проценка од страна на докторот и мал дел по препорака од специјалист. Од друга страна, свесни сме дека денес младиве родители читаат на интернет, се информираат и мислам дека свесноста за антимикробната резистенција, исто така, е на повисоко ниво, па затоа и самите честопати не сакаат да прифатат антибиотска терапија.
Пациентите се повеќе и повеќе ја враќаат довербата кај тие доктори што не препишуваат антибиотици
Покрај едукацијата на докторите, потребно е да се подигне и свеста кај населението. Која е вашата порака до нив? Треба ли да инсистира на антибиотици со широк спектар и дали решението е всушност во превенцијата (заштитата од инфекции, подигнување на имунитетот)?
Доц. д-р Ставриќ: Секако, превенцијата е прв чекор. Во однос на едукацијата- да, треба постојано да се работи врз здравствената едукација на населението, не само за антибиотиците, и за се друго. Превенцијата… Мислам дека заборавивме да ги миеме рацете. Современите родители се повеќе користат влажни марамчиња наместо сапун и вода. Мислам дека на тие некои основни принципи за превенција како што е миење раце, користење на марамчиња кога сме настинати, изолација кога сме настинати за да превенираме ширење на инфекцијата во околината, дека тие некои основни принципи се заборавија и на тоа треба да се вратиме, да се инсистира на нив. Тоа е основата, нема нешто ново, модерно на тоа поле на превенција.
Велите дека докторот што не препишува антибиотик е добар доктор. Како да се убеди народот во тоа?
Доц. д-р Ставриќ: Потребно е време. Но пациентите се повеќе и повеќе ја враќаат довербата кај тие доктори што не препишуваат антибиотици. Можеби ќе се отпишат, ќе отидат кај друг или трет, но на крајот пак ќе се вратат кај тие доктори што не препишуваат антибиотици.
Ја губиме битката со антибиотиците, резистенцијата станува се поголема, а нова класа на антибиотици – нема. Станува збор за глобален проблем, не само наш. Благодарение на инфекциите отпорни на лекови, секоја година низ светот умираат по 700.000 луѓе, а главни меѓу убијците се мутираните бактерии на ешерихија коли, која инаку ја има во цревата на секој човек. Оваа стапка на смртност до 2050-та ќе порасне до 10 милиони мртви годишно!
Доц. д-р Ставриќ: Ова е глобален проблем. И не се работи само за злоупотреба на антибиотиците кај луѓето, туку и употреба на антибиотиците кај стоката, така што треба да се работи мултисекторски за превенција на антимикробната резистенција. Не само здравствени работници на примарно, секундарно, терционо ниво, болниците, ние немаме увид колкава е потрошувачката на антибиотиците по болниците. На секое ниво треба да се работи, затоа и постои мултисекторска Комисија за контрола на антимикробна резистенција на ниво на Министерство за здравство која има изготвено акционен план 2017-2021 година и во оваа Комисија се вклучени сите сектори – земјоделие, медицина, фармација… и каде што на некој начин се обидува да се делува на сите фактори за превенција на развој на антимикробна резистенција.
Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
