Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
„Додека сите јадеа сладолед, јас само гледав. Додека сите јадеа тортa, јас само гледав. Едноставно, сите благодати кои требаше да ги уживам како дете, мене ми беа забранети“, ја почнува својата приказна за борбата со дијабетесот познатиот фолк пејач Марјан Коцев. Тој се соочил со оваа состојба многу рано, уште во второ одделение во основно училиште, во празничен период, кога сите се подготвувале да слават Нова година, тој лежел во болница. После 38 дена минати во болнички услови, Коцев заминал во својот дом во Кавадарци, каде започнала вистинската битка со болеста, во која учествувало целото семејство.
Вашето прво соочување со дијабетесот го имавте на 7,5 – годишна возраст. Што значеше соопштувањето на дијагнозата за Вас и Вашето семејство, како се справивте со првичниот шок?
Коцев: Беше голем шок, пред се, за моите родители. Јас многу зрело го прифатив тоа. Едноставно ми беше кажано: не смееш да јадеш благо. По напуштањето на болницата нема јадење благо, нема пиење сокови, ми беше дадена една листа на намирници кои ми беа дозволени. Едноставно, сите благодати кои требаше да ги уживам како дете, мене ми беа забранети. Додека сите јадеа сладолед, јас само гледав. Додека сите јадеа торта, јас само гледав.
И да бидам искрен, откако ми кажаа дека не смеам да јадам, а јас сум воспитан патријархално, бев мирно и умно дете, ниту барав, ниту сакав, ниту плачев. Едноставно бев многу јак и многу реално ја прифатив ситуацијата уште од првиот ден. Моите родители ме седнаа и ми објаснија дека мојот начин на исхрана ќе биде комплетно сменет, а заедно со него и начинот на исхрана на целото мое семејство.
Најдобрата храна за дијабетичарот е варената!
Денес најголем дел од децата, па и возрасните, немаат разбирање, не слушаат, што е најголем проблем за да се дојде до некој степен, некое подобро ниво на шеќер во крвта. Дисциплината во исхраната е на прво место кога станува збор за дијабетесот.
Токму промената на Вашиот начин на исхрана резултираше со промена на состојбата. После три години борба со дијабетесот, престанавте да примате инсулин. Што се случи, како успевте да дојдете до оваа состојба?
Коцев: Првите три години додека примав инсулин, таа дисциплина и тој режим на навремена и квалитетна исхрана, беа мое секојдневие. Немаше простор да се каже, на пример, дека наутро ми се спие или дека навечер не ми се јаде, тоа не постоеше кај мене. Нема „не“, се јадеше во 15 до 7 ч., се одеше на училиште, ужинка во 10:30 ч., во 12:30 или најдоцна 13 ч. ручек… Додека бев во основно училиште им беше кажано и на моите наставници дека ако почувствувам глад треба да ме пуштат од часови. Јас само кревав рака и тие знаеја за што се работи, гладен не смеев да бидам во ниту еден случај. Тоа е правило, не смее никако да се почувствува силен глад затоа што шеќерот оди на многу ниско ниво и може да дојде до хипергликемија, губење на свест. Иако бев мал, второ одделение, многу зрело и свесно се однесував во однос на оваа состојба.
Живееме во стресно време-невреме, но имајте на ум дека здравјето се чува додека се има. Здравјето не се чува со јадење еднаш во денот, дури во 7-8 часот навечер. Тоа е катастрофа за организмот
И кога тетките и пријателите на моите родители ми даваа слатки работи, сладолед или чоколади, без да знаат за дијабетесот, јас самиот се снаоѓав и постојано имав изговори зошто не сакам да ги земам. Не требаше друг да ми кажува или да внимава на мене. Ниту еднаш не сум пробал ниту сум имал желба, едноставно ја прифатив ситуацијата таква каква што е. И до ден-денес сум таков.
Но како дојдовте до ситуација да го победите дијабетесот?
Коцев: Со мајка ми водевме евиденција за првите три години секој ден – каков е шеќерот и урината, а секој месец доаѓавме и на Детската клиника во Скопје на контрола. Целиот одбор таму, заедно со покојната д-р Донева, на третата година по дијагнозата, решија да направат тест дали ќе можам да функционирам без инсулин. И ми го прекинаа инсулинот, а јас иако бев многу мал не спиев цела вечер. Потсвесно, секако, дека се радував, но имав знак прашалник како ќе биде утре, дали ќе се покачи или спушти шеќерот… Но после првиот ден без инсулин, се беше во ред и вториот, и третиот, и до ден-денес, на мое задоволство и задоволство на моите родители.
Промената во начинот на исхрана била пресудна, а тој режим го практикувате до ден-денес. Како изгледа Вашето мени? И колку Вашата професија дозволува следење на одреден режим? Имате ли искушенија за благо, одолевате ли?
Коцев: Благо каснувам, но многу, многу ретко. Неколку пати сакав и самиот да се тестирам за да видам колку ќе ми биде шеќерот, но и наредното утро беше во нормални граници, како и секој ден, 4,4 или 4,6 или 4,8 – овие бројки најмногу ги сакам. Мислам дека мојот режим на исхрана најмногу придонесе, исто како и посветеноста на мојата мајка, со која правевме список на јадења однапред за цел месец.
Првиот симптом, знак за дијабетес, е пиењето многу вода, голема жед. Кога ќе откаже панкреасот, сите тие јаглехидрати што ги примаме, а панкреасот не може да ги преработи, шеќери, одат во крвта и автоматски се чувствува голема жед. Јас пиев многу вода, пиев и по 40-50 литри вода на ден, тоа е нечовечки!
Се повеќе луѓе заболуваат од дијабетес. Исхраната, темпото на живот, стресот… – кои се главните причини кои доведуваат до оваа состојба?
Коцев: Според мене, има две теории. Едната е високата температура, мислам дека тоа беше и кај мене, страдав многу од грло, крајници и мислам дека тој шок на панкреасот од јака температура доведе до дијабетес. Страдав најмалку 4 пати во годината и морав да примам антибиотици, без нив не ми поминуваше. Бев многу јак, примав инјекции, болеше, а сега не можам игла да видам, ни во живо ни на ТВ. Втората причина мислам дека е од стрес. Нервозата може да трае ден-два, но голем стрес во даден момент може да биде многу опасен по здравјето.
Загрижувачки е што расте бројот на млади пациенти кои страдаат од дијабетес…
Коцев: Неколку пати јавно сум кажал, а еве повторувам и преку вашата страница, секој кој има потреба може слободно да ме контактира. Првиот чекор кој јас го применувам со најмалите е разговорот. Јас со нив разговарам исто како да е мојата Дуња. Тоа е обврска на секој доктор-разговорот со детето, психолошкиот пристап и разговорот со него како со родител. На сите нив им кажувам дека е најбитна дисциплината, режимот како треба да се хранат. Знам што сум поминал и сега сакам да помогнам – и на деца, и на сите кои сакаат да им помогнам, иако повозрасните се понеодговорни па велат „еднаш се живее“. Е па, повелете, пијте, јадете колку сакате, но повеќе мене не ме барајте. Затоа што ако вие барате помош од мене, а самите себе не сакате да си помогнете, како јас да ви помогнам?! Сакате лек? Нема! Лекот е во секојдневната исхрана. Пиење? Па, јас се уште не знам како е да се биде пијан…
Кои се првите знаци, симптоми на дијабетес? На кои сигнали од телото треба да се обрне внимание?
Коцев: Првиот симптом, знак е пиењето многу вода, голема жед. Кога ќе откаже панкреасот, сите тие јаглехидрати што ги примаме, а панкреасот не може да ги преработи, шеќери, одат во крвта и автоматски се чувствува голема жед. Јас пиев многу вода, пиев и по 40-50 литри вода на ден, тоа е нечовечки!
После многу кратко време, ден-два-три почнаа болките во мускулите, сето тоа споро циркулирање, згрутчување на крвта доведува до болки, особено во мускулите на нозете, и трето, мирисот на ацетон, ако се појави, тоа значи дека е енормно високо количеството на шеќер во крвта. Тука нема што да се чека, се оди веднаш на доктор и се прима инсулин.
Знам што сум поминал и сега сакам да помогнам – и на деца, и на сите кои сакаат да им помогнам. Секој кој има потреба, може да ме исконтактира
Која е Вашата порака односно кои се превентивните мерки што треба да се преземат за да не дојде до дијабетес?
Коцев: Секогаш кога зборувам за ова се земам себеси за пример, како јас функционирам. Еве како изгледа тоа во моментов… Помина мојот концерт, беше напорно, ја немаше таа храна како што треба, малку и ослабнав, но сега сакам да се вратам во нормала. Станувам од спиење, појадувам и одам на фитнес, тоа е добро за целиот кардиоваскуларен систем. Се разбира, не претерувам и не одам да билдам мускули, туку одам за да се чувствувам убаво, а, исто така, е добро и за ’рбетниот столб. Искрено, кога одам на фитнес, уживам и тогаш ми доаѓаат најголемите инспирации за песни, спотови, концерти… Тогаш мозокот работи со полна пареа.
Во однос на исхраната кога е дијабетесот во прашање, свинско и јагнешко месо – никако. Кожата од пилешкото месо – никако, исто како и салото. Газирани сокови ни под разно. Од месо може да се јаде риба два пати неделно, од пилешко само белото месо, телешко само варено, може и мисиркино, манџите се добредојдени, салати… Најдобрата храна за дијабетичарот е варената!
Знам дека живееме во стресно време-невреме, но имајте на ум дека здравјето се чува додека се има. Здравјето не се чува со јадење еднаш во денот, дури во 7-8 часот навечер. Тоа е катастрофа за организмот. Не можеш да функционираш ако немаш храна, гориво. Минимум три оброци треба да се има во текот на денот, а кај мене се и плус две ужинки. Децата од дома треба да си носат ужинки за на училиште, а не да јадат бурек, кроасани, чипсови… Внимавајте што јадете и колку јадете. Почесто, но помалку, и многу вода, течности, но не газирани.
И на крајот, пак ќе повторам, секој кој има потреба, може да ме исконтактира, досега сум одговорил на секој што ме побарал.
