Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Забниот кариес во денешно време, без разлика на доброто познавање на природата на болеста и можните мерки на превенција, е најраширена болест на цивилизацијата од која боледуваат огромен број луѓе во светот. Освен што го загрозува здравјето на забите и слузницата на усната шуплина, кариесот има огромно влијание и на општото здравје на човекот, па така и на квалитетот на неговиот живот. Се поврзува со кардиоваскуларни болести, мозочен удар, дијабетес, болести на белите дробови… Сето тоа укажува на голем јавноздравствен проблем кон кој треба сериозно да се пристапи, особено ако се знае дека над 90% од сите болест на усната шуплина може да се спречат.
За тоа дека кариесот не се појавува преку ноќ, туку е условен од нашите навики, денталната хигиена и уште редица фактори, разговараме со асс. д-р Атанас Шуков, специјалист по стоматолошка протетика при Стоматолошкиот клинички центар во Скопје.
До кои се болести може да дојде во организмот, ако не се лекува кариесот на забите?
Асс. д-р Шуков: Кариесот е болест на тврдото забно ткиво, која доведува до постепено разорување на забната структура. Има прогресивен тек, брзо се шири низ забното ткиво и ако не се лекува предизвикува бројни последици и компликации на околните структури на потпорниот забен апарат (периодонтален лигамент, гингива, коска), како и во подалечните органи.
Во појавата и ширењето на кариесот учествуваат голем број бактерии. Самата нивна присутност во кариесната лезија, која е потпомогната и со лошата орална хигиена, доведува до воспаление на забното месо – гингивитис, пародонтитис, како и воспалителни процеси во околната коска и лигамент. Од сето ова може јасно да се заклучи дека забот и неговиот потпорен апарат се еден од влезните патишта на бактериските воспалителни агенси во организмот.
Без разлика дали тоа е заб со воспален џеб, гранулом, деструиран или скршен заб… Секој од нив претставува фокус, односно жариште на бактерии, нивните токсини и метаболити во организмот, кои може да го загрозат било кој орган во телото.
Како бактериите ги напаѓаат останатите органи и ткива?
Асс. д-р Шуков: При пад на имунитетот или при делување на егзогени фактори, може да дојде до продирање на бактерии во крвта и нивно ширење до оддалечените органи. Тогаш, зависно од зафатениот орган доаѓа до развој на симптоми и болести, и многу е тешко да се одреди примарната болест и причинителот.
Кои се болести може да се појават од ширењето на бактериите од усната шуплина?
Асс. д-р Шуков: Научни студии последниве години ги поврзуваат инфекциите во усната шуплина со инфективниот ендокардитис, миокардитис, ревматоиден артритис, дерматолошки проблеми, посебно алопеција ареата, хипертензија, опструктивно болести на белите дробови…
Лошто орално здравје во последно време се поврзува и со карциномите?
Асс. д-р Шуков: Неодамнешни стручни научни студии кои се спроведени, укажуваат на поврзаност помеѓу пародонтните болести и ризикот од рак. Имено, пушењето, социоекономскиот статус, возраста, полот и генетиката сепак претставуваат најчести потенцијални фактори кои влијаат на тој ризик.
Се смета дека канцерогените метаболички продукти кои се присутни во пародонтното воспаление може да придонесат на врската помеѓу тие две болести. Присутноста на воспалителни клетки и медијатори, како што се хемокини, цитокини и простагландини, кои се поврзани со туморите, се главни показатели. Анализите на неколку студии покажале зголемен ризик и врска помеѓу пародонтните болести и оралниот рак, ракот на панкреас и гастроинтестиналниот систем.
Колку се опасни воспалителните процеси?
Асс. д-р Шуков: Често во случај на гноен воспалителен процес во подрачјето на забот, кој е проследен со оток и понекогаш зголемена телесна температура, може да дојде до ширење на инфекцијата низ меките и тврдите ткива и како последица може да дојде до орбитален целулитис, мозочен апцес, тромбоза на кавернозниот синус…
Голема опасност претставуваат пациенти со вештачки залистоци на срцето, како и вештачки зглобови. Имено, кај нив во случај на ширење на бактериските инфекции може да дојде до колонизација на трансплантот со патогени и до бројни компликации како што се автоимуни реакции, реакции на отфрлање, фокални болести.
Некои луѓе имаат поголема склоност кон кариес, а други помалку. Зошто е тоа така?
Асс. д-р Шуков: Склоноста кон развој на кариес зависи од многу фактори. Меѓу најважните се наследните, односно генетската склоност, квалитетот на исхрана и прехранбените навики, како и редовното спроведување на орална хигиена. Разни лекови може да влијаат на протокот и густината на плунката, и на тој начин да се овозможи полесно задржување на храна и созвадање на наслаги. Исто така и сите состојби и болести кои влијаат на составот на плунката или го попречуваат нормалниот процес за време на развојот на забите, поради што забите стануваат поподложни на појава на кариес.
Колку пати дневно треба да се мијат забите?
Асс. д-р Шуков: Здравите и убави заби се основа на општото здравје и задоволство кај човекот. Забите најдобро е да се мијат по секој оброк, а најмалку два пати дневно, наутро и пред спиење. Забите треба да се мијат темелно, без да се изостави ниту еден заб. Со четката за заби треба истовремено да се масираат и непцата, и на крај да се исчисти и јазикот на кој исто се таложи храна и се собираат бактерии. Миењето заби треба да трае околу три минути.
