Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Намалената машка плодност е состојба со која се соочуваат се поголем број мажи во земјава, но истовремено престатвува и проблем за кој најмногу се бара стручна помош. Ако во минатото мажите за решавање на хипофертилитетот доаѓале доцна, денес за тоа се обраќаат навреме, во услови кога во Македонија се достапни речиси сите светски методи и техники за надминување и успешно справување со состојбата.
За тоа што подразбира дијагнозата намалена машка плодност, како се поставува и дали е можно излекување и добивање потомство, разговаравме со д-р Александар Мицковски, хирург уролог и супспецијалист за машка неплодност , кој беше дел од учесниците на првиот Балкански конгрес по урологија, одржан минатиот викенд во Охрид.
Како се поставува дијагноза на машка неплодност, со оглед дека станува збор за комплексна состојба?
Д-р Мицковски: Станува збор за навистина комплексна тема, меѓутоа, речиси се што постои во светот е достапно и кај нас, во Македонија и го правиме сеопфатно, бидејќи причините некогаш се доста евидентни, а некогаш се малку поскриени. Се започнува со анамнеза и клинички преглед. Зошто? Многу податоци од анамнезата можат да не одведат кон точната дијагноза и отстранување на причината за таа неплодност. Некогаш причината се провлекува од самото детство – неспуштени тестиси, доцна спуштени тестиси, повреда на тестисите, хормонални дисбаланси. Понекогаш при преглед на пациентите наидуваме на гинекомастија – зголемени дојки, па мали тестиси, прележани заушки. Навики и социјален живот – пушачи, зависници од опојни дроги и друго. Сетоа тоа може да не наведе кон поставување на одредената дијагноза и причината за постоење на намалена плодност. По ваквиот тип на преглед, се продолжува со ултрасонографски преглед на кој што многу често дијагностицираме проширени вени на тестисите – варикоцела, една од водечките причини за неплодност. Неа ја наоѓаме кај околу 15% од случаи на машка популација или во 30% од популација со пореметен квалитет на спермата, односно со лоши спремограми. Продолжуваме со мерење на волуменот на тестисите и анализа на доплер циркулацијата, брзината на протокот низ тестикуларните артерии. Надополнуваме нормално со анализа на самата сперма – спремограм кој што ни кажува доста параметри за бројката на спрематозоидите, нивната концентрација, степен на подвижност, прогресивна подвижност и морфологијата – изгледот на сперматозоидите, што индиректно укажува и на нивната функција.
Се прават потоа и хормонални анализи, се испитуваат четири хормони или пет, заедно со естрогените. Три се од хипофизата – FSH, LH, пролактин, како и тестостерон и естрогени, да не има пациентот зголемени женски хормони и да не треба тука нешто да се корегира. Инфективни причинители – спермокултура, брисеви од уретра и продолжуваме со некои покомплексни испитувања, како што се анализа на кариотип, генетски испитувања, микроделицин на ипсилон хромозом кој се прават во МАНУ и имунолошки иследувања за анализа на антисперматоцитни антитела, ХЛА компатибилност меѓу двата брачни партнери или партнери.
Многу податоци од анамнезата можат да не одведат кон точната дијагноза и отстранување на причината за таа неплодност.
Кои се критериумите за кај еден маж да се постави дијагноза на неплодност?
Д-р Мицковски: Многу ретко се зборува за неплодност, ние го користиме терминот намалена плодност или хипофертилитет. Таа дијагноза ја поставуваме кога ќе имаме спермограми, односно кога ќе се исполнети некои критериуми кој што се пропишани од Светска здравствена огранизација, од 2010 година. Според тие критериуми за намален фертилитет се зборува ако концентрацијата на сперматозоидите во милилитар е под 15 милиони, прогресивната подвижност треба да е некаде околу 25%, а морфологијата околу 5%. Се си има свој удел.
Колку голема важноста на спермограмот како показател во делот на одредување на намалената плодност кај еден маж?
Д-р Мицковски: Улогата е многу голема, огромна. Тој претставува основен ориентир при оваа состојба, и она што е посебно важно и сакам да го нагласам е кој го прави тој спермограм. Треба да се искусни ембриолози, а не некој обичен лаборант и не автоматски, има тенденција, со развојот на многу лаборатории, кога се добива автоматски, машински спермограми, што е многу погрешно.
Имаат ли мажите во Македонија проблем со намалена плодност? Доаѓаат ли можеби доцна за решавање на овој проблем?
Д-р Мицковски: Проблемот се почест. Од моментот кога почнав да работам на оваа проблематика, трендот е сменет. Можам да кажам дега сега некако се доаѓа на време. Ако за некоја проблематика мажите доаѓаат на време, тоа е оваа – намалена плодност. А, секако дека оваа здравствена состојба е многу зголемена, пред поради начинот на живот, можеби и зголемениот фонд на зрачење во околината, но и ние се бориме со воведување на нови методи. Еве во моментов имаме голем новитет, кој јас го работам, а тоа е постоење на опрема за таа магнетизација употребена во ин витро процесот. Тоа е метода, односно апарат кој што ги детектира според некои фосфолипиди во мембраната на тестисите, оние кои што стареат и кој што се нефункционални сперматозиди, односно хипофункционални, или лоши морфолошки. Апаратот ги детектира, ги магнетизира и ги повлекува т.е. елиминира од ејакулатот и има драстично подобрување на успехот при ин витро постапката. Тоа е новина, се нарекува макс техника која еве неполни две недели се работи кај нас.
По колку време на брачен, односно на активен сексуален живот мажот може да процени дека има проблем со намалена неплодност?
Д-р Мицковски: Светски критериум е да после една година незаштитен сексуален однос, со намера на оплодување и со ловење на тие плодни денови. Кога настанува овулација. Но, понекогаш кога ќе им дадеме препораки, тие се трудат, па имаат сексуален однос по 2-3 пати во денот, но за да има задоволителна концентрација на сперматозоиди, треба да има 24 часа разлика од еден до друг сексуален однос.
Каков е процентот, со оглед на сите постоечки и нови методи на третман, на успешност на излекување на намалената машка плодност?
Д-р Мицковски: Апсолутно дека има успешност во лекувањето. Речиси ги имаме имплементирано најновите микрохируршки техники на жнеење, на добивање на сперматозоиди и кај пациенти кои што немаат ниту еден сперматозоид во ејакулатот. Кај такви пациенти, со 0 сперматозоиди во ејакулат, со таа нова микротесе метода на вадење сперматозоиди оперативно, директно од самите тестиси, ние успеваме да најдеме. Тоа е компарабилно со светската статистика, кај околу 60% од овие мажи наоѓаме спрематозоиди. Дури, во 2018 година, тој процент ни беше и над 60%.
