Пишува: Александра стојановска/saska@panacea.mk
Генерализираното анксиозно нарушување спаѓа во групата на анксиозни нарушувања и се карактеризира со ексцесивна, неконтролирана, често пати ирационална грижа во секојдневното функционирање. Како што објаснува д-р Бјанка Чачев-Спанчевска, невропсихијатар симптомите траат повеќе од 6 месеци и се присутни секојдневно. Таа вели дека прекумерната загриженост влијае на секојдневното функционирање, предизвикувајќи чувство на блиска пропаст.
Што всушност претставува анксиозноста?
Д-р Чачев-Спанчевска: Анксиозноста е постојано чувство на притисок, стегање, немоќност за олабавување и релаксација, немање животна радост, Пациентите често пати се премногу загрижени за своите здравствени, фамилијарни или финансиски проблеми, смрт во фамилијата или во опкружувањето, проблеми со пријателите, проблеми во релациите со другите луѓе, тешкотии на работното место и сл. Често се жалат и на варијација на тешкотии од физичка природа – замор, главоболки, гадење, повраќање, тресење на рацете и нозете, напнатост и стегање на мускулатурата, болки во мускулите, тешкотии со голтање и со дишење, намалена концентрација, иритабилност, агитираност, препотување, немир, несоница, топли бранови, чешање, тешкотии да се контролира анксиозноста. Ако овие симптоми се постојано присутни во последните 6 месеци, тогаш се работи за ГАП.
Како се дијагностицира оваа состојба кај едно лице?
Д-р Чачев-Спанчевска: Постојат неколку критериуми за дијагноза.
- Ексцесивна анксиозност (постојана загриженост во текот на 6 месеци);
- Анксиозноста и преголемата загриженост се проследени со немир, чувство дека е на работ на пропаст, тешкотии во концентрацијата, иритабилност, агитираност, нарушено спиење;
- Од физичките симптоми се потребни најмалку од 3 од 6 – стегање на мускулатурата, грчеви или крампи, трнење, главоболка, тешкотии со голтање и со дишење, срцебиење, препотување;
- Не се работи за некоја друга органска болест или коморбидитет;
- Сите овие тегоби се присутни секојдневно и влијаат на функционалната способност на единката и нејзината работоспособност.
Постојат ли посебно ризични групи за развој на анксиозноста и кои се причините и тригерите кои доведуваат до нејзина појава?
Д-р Чачев-Спанчевска: Состојбата се јавува кај сите возрасни групи, но е најчеста кај средовечните луѓе. Два пати е почеста кај женската популација. Често почнува во детството, па со текот на времето болеста напредува и се манифестира во средните години. Иницијално се спомнува фактор на стрес или ситуација. Кога ќе се развие болеста, лесно може да стане хронична ако не се лекува навремено и со правилна терапија. Со соодветна терапија болеста успеваме да ја контролираме. Поради постојаното чувство на анксиозност болните често самоволно употребуваат средства за смирување подолго време, што може дополнително да ја влоши состојбата.
По долготрајна употреба на седативи се јавува зависност и толеранција на истите и често пати тие стануваат неефикасни. Честа е и злоупотребата на алкохол. Како причинители се спомнуваат генетските фактори како генетска предиспозиција која во интеракција со влијание на надворешната средина и психолошките фактори може да доведе до болест. Научниците сметаат дека суштински настанува пречка во функционирањето на делови на мозокот – базални ганглии, при што се нарушени концентрацијата и размената на протеинските молекули таканаречени невротрансмитери.
Има ли решение за овој проблем, односно може ли да се излекува анксиозноста?
Д-р Чачев-Спанчевска: Во однос на терапијата најдобри резултати се постигнуваат со комбинирано користење на медикаменти од групата на антидепресивна когнитивна бихевиор психотерапија. Лекувањето секако треба да го спроведува стручен тим составен од психијатар и психолог. Се советува учење на некоја од релаксациските техники, промена на животните навики и стил, повеќе физичка активност, прошетки во природа. Ако состојбата не се лекува, таа се продлабочува во други состојби, односно може да се појават панични напади, депресивен синдром, опсесивно компулсивно нарушување, пострауматско стресно растројство, развивање на зависност од психоактивни супстанции, социјална фобија или други видови фобични растројства.
