ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
„Превентивните и редовни прегледи спасуваат живот, ракот на дојка се лекува“, порачува Д-Р ДАНИЕЛА ПОПОСКА, СПЕЦИЈАЛИСТ ПО ОНКОЛОГИЈА И РАДИОТЕРАПИЈА. „Мојата порака до сите жени е да се сакаат себеси, да се грижат за своето здравје исто онолку колку што обрнуваат внимание на надворешниот изглед, зошто тој доаѓа прво одвнатре“, додава д-р Попоска, во интервју за Панацеа.мк по повод октомври – месец посветен на борбата против ракот на дојка.
Месец октомври е посветен на борбата против ракот на дојка, најчестото малигно заболување кај жените и најчестата причина за смрт кај нив. Целта е подигање на свеста за оваа болест и важноста од нејзино рано дијагностицирање и лекување, што ги подобрува шансите за излекување и преживување. Каква е состојбата во Македонија кога станува збор за ова малигно заболување?
Д-Р ПОПОСКА: Meсец октомври е месец посветен на борбата против ракот на дојка, но не е единствен месец кога треба да зборуваме за ракот на дојка. Да не се обојуваме во розево само 30 дена од годината, да не одиме на розева прошетка само еден ден во годината. И РОЗЕВАТА боја и розевата прошетка е симбол на патот, ходниците, стравот, сомнежот и болката на пациентите кои имаат дијагноза рак на дојка. И ова интервју не треба да го правиме еднаш во годината, во октомври, туку секоја недела, секој еден ден, за тоа што можеме и што треба да направиме за себеси, за блиските и оние што бараат помош и совет. Ракот на дојките не се случува само на другите.
Раната дијагноза спасува живот, ракот на дојка се лекува. Затоа е важен редовниот преглед, скрининг на жените, оние со зголемен и оние со мал или непознат ризик.
Базичната скрининг мамографија и ехо на дојки (комплементарни методи) кај жени со просечен ризик (без познати генетски предиспозиции) треба да се направат на 40-годишна возраст и потоа редовно на двогодишен интервал. Кај пациенти кои имаат зголемен ризик, генетско оптоварување (рак на дојка во прво или второ колено во семејството) мамографијата треба да почне порано, по 35. година, или 10 години порано од возраста на членот на семејството кој имал дијагноза на карцином на дојка
Состојбата во Македонија не е розева. Најголем дел од пациентите кои се јавуваат на преглед се во III (трет) стадиум на болеста, кој иако се смета за стадиум на ран карцином на дојка, сепак со поголема можност за компликации во следните години од живот, во однос на оние пациенти кај кои е дијагностициран I (прв) и II (втор) стадиум на болест. Македонија го следи светскиот тренд на зголемување на бројот на нови случаи годишно како и трендот на намалување на старосната граница, разликата е повторувам во стадиумот кога е поставена дијагнозата, а тоа се должи на мала здравствена едукација, негрижа за себеси и своето здравје, непрепознавање и негирање на ризик факторите и најбитно, напуштен односно несоодветен скрининг на населението.
Најчести симптоми се палпабилна (опиплива) тврдина во дојката или под пазувата, болка во дојката, печење или боцкање, појава на црвенило на кожата и кожа со специфичен изглед како кора од портокал, оток, црвенило или вовлекување на брадавката и појава на исцедок од дојката, најчесто крвав
Ракот на дојка може да се јави во секоја доба, но најчесто се јавува по 45. односно 50. година. Превентивните здравствени прегледи спасуваат животи и тоа е она што секоја жена треба да го знае кога станува збор за грижата за сопственото здравје. Редовната мамографија и ултразвук со голема прецизност и точност може да откријат евентуални промени пред истите да станат опипливи. Кога всушност треба жените треба да се јават на превентивен преглед и со која динамика се одвиваат истите?
Д-Р ПОПОСКА: Ракот на дојка е најчест кај популација од 50-59 години, но последните години забележуваме пораст во бројот на пациенти помлади од 50 години.
Прво и основно е редовен самопреглед, најмалку еднаш месечно и по завршување на циклус кај жени во репродуктивен период. Тука би додала дека и самата Ковид пандемија наметна неколку дилеми. По вакцинација најмалку еден месец не треба да се прави мамографија и ехо заради интерпретација на резултатите (можни се зголемени лимфни јазли по апликација на вакцина под пазувата од истата страна на апликацијата). Истото се однесува и на акутната Ковид 19 инфекција.
Раната дијагноза спасува живот, ракот на дојка се лекува. Затоа е важен редовниот преглед, скрининг на жените, оние со зголемен и оние со мал или непознат ризик
Базичната скрининг мамографија и ехо на дојки (комплементарни методи) кај жени со просечен ризик (без познати генетски предиспозиции) треба да се направат на 40-годишна возраст и потоа редовно на двогодишен интервал.
Кај пациенти кои имаат зголемен ризик, генетско оптоварување (рак на дојка во прво или второ колено во семејството) мамографијата треба да почне порано, по 35. година, или 10 години порано од возраста на членот на семејството кој имал дијагноза на карцином на дојка. Ехото на дојки кај овие пациенти треба да почне по 20-тата година, во редовен двогодишен интервал.
Жените кои се со прекумерна тежина, кои родиле по 30-тата година, кои не доеле, кои имале хормонски стимулации, кои имале воспоставување на менструален циклус рано и оние кои имале доцна менопауза се под зголемен ризик од развој на карцином на дојка. Тука не ги споменав и ризик факторите поврзани со начин на живот, неправилна исхрана, зголемена или редовна консумација на алкохол, нередовен сон, стрес и околина на живеење (места со зголемена присуство на тешки метали во воздух, почва).
Кои се најчестите симптоми кои упатуваат на тоа дека нешто не е во ред?
Д-Р ПОПОСКА: Најчести симптоми се палпабилна (опиплива) тврдина во дојката или под пазувата, болка во дојката, печење или боцкање, појава на црвенило на кожата и кожа со специфичен изглед како кора од портокал, оток, црвенило или вовлекување на брадавката и појава на исцедок од дојката, најчесто крвав.
Медицината се уште бара одговор на прашањето кои се причините поради кои се јавува оваа болест, дали се работи за генетски фактори, хормонски нарушувања, начин на живот… Да се знаеше причината, веројатно ќе се знаеше и превенцијата, но бидејќи не постои начин да се спречи болеста, најдобри шанси за излекување имаат оние кои навреме ќе ја откријат. Какви прогнози имаат жените кои ќе напипаат грутка во дојката и како се одвива лекувањето?
Д-Р ПОПОСКА: Пациентите не секогаш се вклопуваат во статистиката, но таа вели дека 99 % од оние кај кои ќе се открие болеста во прв стадиум и по 10 години од дијагнозата нема да имаат несакана случка поврзана со болеста во смисла на повторување или дисеминација на болеста, односно ќе бидат комплетно излекувани.
Прогнозата на болеста зависи од големината на палпабилната грутка, фактот дали е изолирана или има зголемени лимфни јазли под пазувата и времето поминато од појавата на истата до првиот извршен преглед кај специјалист и споведена дијагностичка процедура.
Жените кои се се прекумерна тежина, кои родиле по 30-тата година, кои не доеле, кои имале хормонски стимулации, кои имале воспоставување на менструален циклус рано и оние кои имале доцна менопауза се под зголемен ризик од развој на карцином на дојка
Лекувањето е зависно од големината на палпабилната промена и присутноста/отсутноста на зголемени лимфни јазли под пазувата, се состои од оперативен треман, специфична онколошка терапија (хемотерапија, хормонотерапија, таргет терапија, имунотерапија) и радиотерапија. Редоследот на процедурите е раличен и повторно зависи од големината на туморот, односно неговата раширеност или клиничкиот стадиум на болеста.
Која е Вашата порака до жените кога станува збор за карцином на дојката?
Д-Р ПОПОСКА: Мојата порака до сите жени е да се сакаат себеси, да се грижат за своето здравје исто онолку колку што обрнуваат внимание на надворешниот изглед, зошто тој доаѓа прво одвнатре.
Превентивните и редовни прегледи спасуваат живот, ракот на дојка се лекува.
Ние сите сме на иста страна и доколку еден дел од ова што го зборуваме и пишуваме остане да трепка некаде во меморијата на барем една жена, ја натера да оди на преглед, ние сме ја постигнале целта.
