Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Ракот на мочниот меур е болест која во поголем процент ги напаѓа мажите и тоа во осмата деценија од животот. Но она што загрижува, според медицинската пракса, е податокот дека расте бројот на новодијагностицирани случаи со оваа болест и кај помладата популација. Постојат неколку ризик фактори кои доведуваат до појава на овој карцином, но на прво место е пушењето, што е особено загрижувачки ако се земе предвид дека Македонија е лидер во регионот по број на пушачи. Според последните податоци од Институтот за јавно здравје, во земјава пуши речиси половина од населението, односно 46 %.
За тоа што претставува оваа болест, како се дијагностицира, кои се ризик факторите за нејзина појава, како и начинот на лекување, разоваравме со д-р Димитар Трајковски, хирург уролог на Клиниката за урологија во Скопје.
Карциномот на мочниот меур е на второ место од малигните заболувања во урогениталниот тракт, после ракот на простата, што всушност претставува оваа болест?
Д-р Трајковски: Ракот на мочниот меур е малигно заболување и подразбира појава на малигни клетки во ѕидот на овој орган. Како и сите други малигни клетки и овие во мочниот меур се вон контрола на организмот и како такви имаат тенденција за брзо размножување, ширење и уништување на органот, како и премин во други органи директно во околината или индиректно преку крвта и лимфата во поодалечените делови од телото. Кога зборуваме за ракот на мочниот меур најчесто мислиме на карциномот на мочен меур бидејќи на него отпаѓа најголемиот број од случаите (98 %). Во рамките на оваа група поединечно најзастапен е т.н. карцином на преодниот епител (ТЦЦ) со над 90 %.
Праксата покажува дека оваа болест е многу почеста кај мажите во однос на жените. Која категорија е на удар од карциномот на мочниот меур?
Д-р Трајковски: Да, таа е три до четири пати почеста кај мажите во однос на жените. Пушењето е главниот ризик фактор за настанок на ова заболување заради што пушачите можеме да ги издвоиме како најризична група. Статистички кај нив карциномот на мочниот меур се јавува до три а, по некои анализи и до пет пати почесто отколку кај непушачите. Пушењето е директно одговорно за настанок на болеста кај половината од случаите. Втор значаен ризик фактор е изложеноста на различни канцерогени материи во животната средина. Тоа се хемиски соединенија кои ги среќаваме околу нас и за кои е потврдено дека предизивикуваат појава на овој карцином. Ова особено се однесува на луѓето кои професионално се експонирни како работници во индустриите за производство и работа со бои, лакови, гуми, лепаци и др. Покрај ова, се разбира, е и генетскиот фактор, односно неговите пореметувања кои имаат значајна улога во настанувањето на ракот на мочниот меур. Така на пример, роднините од прво колено на пациент со карциниом на мочен меур имаат двојно поголема веројатност да го добијат истото заболување во споредба со другите. Застапеноста на ракот на мочниот меур расте со возраста, а најголемата честота ја достигнува во осмата деценија од животот. Она што загрижува е порастот на бројот на нови случаи, а особено тенденцијата на јавување и на помлада возраст.
Ова е неминовно поврзано со големиот број на активни пушачи во сите возрасни групи. Да не заборавиме дека Македонија со околу 46 % пушачи од вкупната популација е меѓу првите во Европа. Но, исто така, и загаденоста на воздухот и почвата, вклучувајки ги и можните ефекти од воените настани во ова подрачје во изминатите една-две децении, имаат свој удел во зачестеноста на ова заболување.
Како може да се препознае болеста, кои се нејзини симптоми? И како се дијагностицира ракот на мочниот меур?
Д-р Трајковски: За жал, сите малигни заболувања по својата природа се притаени и најчесто се откриваат со појавата на првите симптоми кога процесот е веќе развиен. Практично од настанување на почетните микроскопски промени до можноста за откривање поминуваат многу години. Ако ракот на мочниот меур не го откриеме случајно при ЕХО или КТ иследувања потикнати од други причини, тогаш безболната појава на крв во мочката (хематурија) ќе биде првиот симптом кој ќе не однесе на доктор. Цистоскопијата или директно набљудување на внатрешноста на мочниот меур со инструмент цистоскоп во комбинација со ехо дијагностика и компјутерска томографија, а поретко и магнетната резонанца на уринарниот тракт се клучните иследувања кои ќе го потврдат или исклучат присуството на карционом во мочниот меур. Дополнително се применуваат и други иследувања во кои ги вбројуваме лабораториската, цитолошката и микробиолошката анализа на урината, вклучувајќи ја и анализа на различни комерцијално достапни уринарни маркери.
Што подразбира лекување на овој тип на крцином?
Д-р Трајковски: Лекувањето е секогаш хируршко. Исклучок се одредени состојби кога процесот е изразито напреднат и проширен во околните органи или ги зафатил органите во другите делови од телото, односно развил метастази, или кога здравствената состојбата на пациентот не дозволува хируршки зафат. Таквите пациенти се лекуваат со конзервативен хемотераписки третман од страна на доктор онколог. Хируршкиот третман го спроведува хирург уролог и подразбира отсекување на туморот од ѕидот на мочниот меур со инструмент пласиран низ мочниот канал, постапка позната како трансуретрална ресекција или ТУР. Отстранетиот туморски материјал се испраќа на патолошка анализа и во зависност од резултатите урологот ја одредува понатамошната терапија. Кај пациентите со проширување на карциномот во подлабоките слоеви од ѕидот на мочниот меур (т.н. мускулно инвазивен карцином) се јавува потреба од дополнителен оперативен зафат со отстранување на дел или на целиот мочен меур и креирање на нов резервоар. Со оглед на тоа дека ракот на мочниот меур има карактеристика често да се повторува, оперираните пациенти се следат со редовни контролни цистоскопски прегледи во комбинација со други иследувања (ЕХО, КТ). При повторна појава на тумор потребна е и повторна оперативна интервенција. Со цел да се превенира повторното нараснување на туморот постоперативно во амбулантски услови во мочниот меур се вбризгува соодветен раствор кој на локално ниво делува на евентуално останатите туморски клетки и оневозможува нивно повторно ширење. Можеме да заклучиме дека во третманот на ракот на мочниот постојат повеќе тераписки можности, а нивниот избор зависи, пред се, од степенот на проширеност на туморот, но и од неговиот тип. Од истите карактеристики зависи и прогнозата на болеста. Во принцип секој еден тумор колку порано го откриеме толку поуспешно можеме да го лекуваме и, секако, ќе има подобра прогноза. Исто така, многу значајно е по операцијата пациентите редовно и одговорно да се јавуваат на контролни прегледи за да на време се открие евентуално повторно појавување и навреме оперативно да се интервенира.
