Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
Главната цел на анестезијата е отсуство на физичка болка, односно обезболување, што е неопходно за да може да се изведат најразлични хируршки зафати и одредени инвазивни процедури кои се болни или непријатни. Ползата и ризикот од анестезијата се неспоредливи, станува збор за високо безбедна процедура, околу која (сепак) се уште се кршат копја. Од што најмногу стравуваат пациентите, кое се видовите на анестезија, какви се симптомите после анестезијата… Дилемите, недореченостите и заблудите ни ги разјаснува д-р Емил Стоицовски, специјалист по анестезиологија и реанимација.
Постојат повеќе дилеми, недоречености, ајде да кажеме и заблуди кога станува збор за анестезијата, а со кои се соочуваат голем број на луѓе. Најпрво, што претставува анестезијата и на кој начин се врши обезболувањето?
Д-р Стоицовски: Самиот збор анестезија во превод значи нечувствителност, односно да го доведеме пациентот во една состојба кога нема да чувствува физичка болка. Ова е неопходно за да може да се изведат најразлични хируршки зафати и одредени инвазивни процедури кои се болни или непријатни, се со цел пациентот да се чувствува комотно и хирургот или интервентниот хирург да може во комотни и безбедни услови да ја изврши интервенцијата. Анестезијата многу допринела за нивото на безбедност на извршување на постапките и интервенциите.
Кои се видовите на анестезија кои се употребуваат при извршување на хируршките зафати и одредени инвазивни процедури?
Д-р Стоицовски: Имаме неколку можности односно техники за изведување на анестезија, во зависност од оперативниот зафат на кој дел од телото се изведува и неговата должина односно времетраење. Има т.н. општа анестезија кога пациентот е заспан, поврзан на апарат за дишење, и регионална анестезија кога еден дел од телото се обезболува за да може да се интервернира на него. Регионалната има неколку подтипови: т.н. спинална анестезија кога се става анестетик во ’рбетниот столб, се анестезираат нервите кои излегуваат од рбетниот мозок и делот од телото под местото на апликација останува бесчувствителен неколку часа додека трае анестетикот. Во регионалните спаѓа и епидуралната анестезија, таа се изведува слично како и спиналната, со поставување на еден мал катетер во просторот помеѓу рбетниот мозок и пршлените т.н. епидурален простор. Таму се аплицира локален анестетик којшто предизвикува обезболување односно сензорна блокада на сензитивните нерви коишто ја пренесуваат болката од периферијата кон мозокот. Оваа техника во последно време е доста експлоатирана и доста корисна, поготово кај жените кои се породуваат по природен пат. Има одредени техники на регионални анестезии т.н. периферни нервни блокади каде што или под контрола на ултразвук или топографски онаму кадешто излегуваат нервите кон раката, кон ногата или стапалото, дланката, може да се обезболат со аплицирање на локален анестетик и тој дел од телото, исто така, да биде погоден за хируршки третман.
Најголемиот страв на пациентите понекогаш не е интервенцијата, туку самата анестезија. Многумина се плашат дека нема да се разбудат од анестезија. Оправдани ли се ваквите стравувања и како да се надминат?
Д-р Стоицовски: Ова е ситуација којашто се провлекува со години, уште од почетокот кога почнале да се користат анестезиите како техника која овозможува извршување на хируршки интервенции. На самите почетоци, да не речам, од денешен аспект, тоа биле импровизации, затоа што ниту техниките за анестезија, ниту анестетиците не биле на денешно ниво, ниту пак постоел адекватен мониторинг кој можел да го следи пациентот за време на анестезијата. Затоа и се случувале честопати инциденти во смисла на предозирање на пациентот, да престане да диши, да добие поголема доза која ќе му направи одредени компликации, па се случувале инциденти од типот пациентот да не се разбуди или да се јават некои други компликации.
Меѓутоа, сето тоа е останато во минатото, во историјата. Денешниот напредок на фармакологијата и целокупната медицина, заедно со сите софтверски решенија за мониторинг на пациентот ја прават анестезијата многу безбедна и ако се запазени сите безбедносни протоколи за нејзино изведување и е присутна неопходната апаратура и опрема, може да кажеме дека изведувањето на анестезијата е безбедно во висок процент. Секако дека тоа се некакви инвазивни медицински постапки коишто носат одредени ризици и кои се во зависност од возраста на пациентот и заболувањата. Во светски рамки има статистички бројки кои ги следат појавите на компликациите, но генерално може да се каже дека ползата и ризикот се неспоредливи и се работи за високо безбедна процедура.
-
Ситуациите да се разбуди пациент среде операција, се од она време кога анестезиите се давале такаречиси на „ѓутуре“, без мониторинг, со испарливи анестетици кои се ставале на гази, па се вдишувале и немало контрола колку е дозата вдишана, а колку испарила наоколу. Во ова денешно време на модерна медицина тоа се повеќе некои филмски легенди.
Во смисла на надминување на стравот кај пациентите особено се битни консултациите помеѓу самиот пациент и анестезиологот.
Д-р Стоицовски: Стравот е еден од главните фактори за тоа како ќе помине и самата анестезија, а и како ќе се разбуди пациентот од неа и каков ќе му биде постоперативниот тек. За да сето тоа помине онака како што очекуваме, воведена е преданестезиолошка визита и преглед, кадешто анестезиологот се запознава со пациентот, ги прави неопходните прегледи на неговата здравствена состојба и го информира пациентот што се ќе се случува и каква ќе биде постапката, колку ќе трае, какво ќе биде будењето и му стои на располагање на пациентот да одговори на сите негови прашања и дилеми. Ако таа постапка помине како што е предвидено тогаш и целиот понатамошен тек ќе оди многу побезбедно.
Што е најбитно за безбедноста на изведување на анестезијата?
Д-р Стоицовски: За безбедноста на изведување на анестезијата е најбитно да се почитуваат безбедносните протоколи. Во таа смисла нашата болница во текот на минатата година се стекна со американската Акредитација за безбедност во третманот на пациентите, т.н. JCI, којашто бара строги безбедносни критериуми во изведување на сите постапки во болничкото лекување, а најмногу акцент се дава на анестезијата како една од поризичните постапки.
Децата претставуваат посебна категорија на пациенти кога станува збор за анестезијата. На што треба особено да се внимава?Д-р Стоицовски: Децата се генерално една посебна категорија во целокупната медицина, а особено во анестезијата, затоа што имаат нивна посебна физиологија којашто лекарот којшто ја дава анестезијата треба да ја има предвид и да ја познава добро за да може безбедно да ја испорача анестезијата. Секако дека децата се многу поризична категорија затоа што се многу пограцилни, имаат и потенки крвни садови и дишни патишта и сите тие конекции со апаратите за дишење и поставување на некакви венски пристапи се многу поризични кај децата и затоа бараат поголема спретност и искуство од страна на анестезиологот и за нив во едукацијата на анестезиологот се предвидени и посебни субспецијализации како детски анестезиолог.
Кои се симптомите кои се јавуваат после анестезијата? Што може да очекуваат пациентите?
Д-р Стоицовски: Рековме дека има повеќе техники на анестезија и секоја од нив носи свои специфични симптоми или несакани последици од самата анестезија. Општата анестезија е поврзана со воспоставување на едно црево, т.н. тубус во дишникот, преку кој пациентот се поврзува на апарат за дишење и обично после анестезијата пациентите се жалат на болка во грлото од поставувањето на тубусот. Лековите кои се даваат за анестезија од своја страна предизвикуваат гадење и повраќање после анестезијата, но и ова е во корелација со возраста на пациентот, со неговата здравствена состојба и должината на анестезијата. Таму кадешто траела подолго анестезијата, поверојатно е дека ќе се јават некои несакани последици во смисла на неколкучасовно гадење или повраќање. Од друга страна, регионалните анестезии не се пратени со овие симптоми затоа што за време на нивното изведување пациентот е буден и е на сопствено дишење, ја нема таа постоперативна поспаност, гадење и повраќање. Тука, заради боцкање во рбетниот столб некогаш може да се јават главоболки од самата интервенција коишто се многу ретки и поминуваат за краток временски период.
Сосема за крај, а инспирирано од филмовите, се драматичните сцени кога среде операција одеднаш се буди пациентот… Колку е оваа сцена можна во реалноста?
Д-р Стоицовски: Штом ова кружи како филмска тема сигурно дека се случувало некаде. Но, во денешни услови ако се случува е во директна корелација со докторот, односно со човечкиот фактор. Едно што ги знаеме фармаколошките својства на лекарствата, кој лек колку време трае и која доза треба да се даде за да се одржи анестезија, и од друга страна, напредокот во технологијата ни овозможува визуелен мониторинг на заспаноста на пациентот. Сега во секоја операциона сала ние имаме електроди коишто се поврзани на челото на пациентот и ја регистрираат длабочината на сонот, така што имаме континуиран увид во тоа дали е пациентот заспан, колку длабоко е заспан и дали му треба анестезија за да се одржи.
Овие ситуации, кои ги споменавте, да се разбуди пациент среде операција, се од она време кога анестезиите се давале такаречиси на „ѓутуре“, без мониторинг, со испарливи анестетици кои се ставале на гази, па се вдишувале и немало контрола колку е дозата вдишана, а колку испарила наоколу. Во ова денешно време на модерна медицина тоа се повеќе некои филмски легенди.
