Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
„Сведоци сме на масовно заминување на медицинскиот кадар од земјата. Се помал е бројот на млади лекари кои се одлучуваат да работат во примарно здравство, можеби семејниот лекар е вистинската солуција во одржувањето на примарниот столб на здравствена заштита на РМ“, вели д-р Катерина Ковачевиќ, специјалист по семејна медицина и претседател на ЗЛОМ СМ. Д-р Ковачевиќ ја објаснува разликата помеѓу семејните лекари и општите лекари, нивниот статус и интересот за специјализација по семејна медицина, чие воведување претставува усогласување со ЕУ директивите и стандардите за самостојно работење на ниво на примарната здравствена заштита.
Д-р Ковачевиќ, голем дел од луѓето, од пациентите се уште не ја знаат разликата помеѓу семејните лекари, односно специјалистите по семејна медицина и општите лекари. Во што се разликуваат и колку овој концепт функционира кај нас?
Д-р Ковачевиќ: Ние како и лекарите по општа медицина сме матични лекари, т.е. го претставуваме столбот на примарната заштита во здравствениот систем на РМ. Семејниот лекар е лекар кој е специјализиран да обезбедува здравствена грижа за целото семејство. Тој е обучен да се грижи за пациентот во текот на неговиот живот, од раѓање до старост. Специјалистот по семејна медицина има дополнителна обука надвор од општата медицина во областа на педијатрија, интерна медицина, хирургија, гинекологија и акушерство, геријатрија. Лекарите од општа пракса, исто така, ги гледаат пациентите од која било возраст, но немаат специјализација во одредена област. Семејниот лекар создава услови за обезбедување на повеќе здравствени услуги на едно место со што се намалува движењето на пациентите кон секундарно или терциерно ниво на здравствена заштита. Семејната медицина обезбедува достапна, квалитетна, ефективна, ефикасна и финансиски одржлива здравствена заштита. Семејниот лекар го познава пациентот и целото негово семејство, но ги знае и неговите предци, ризици и предиспозиции кои ги има кон одредени заболувања и прави план за превенција и заштита од истите или советува превентивни прегледи со цел рано откривање и лекување на истите.
Кои се конкретно компетенциите на семејните лекари?
Д-р Ковачевиќ: Семејниот лекар менаџира во ПЗЗ, ориентиран е кон заедницата во која работи, поседува вештини за справување со специфични проблеми, применува сеопфатен пристап, обезбедува грижа насочена кон поединецот, холистички приоѓа во решавање на проблемите. Промовира здравје и здрави навики, примарен фокус се превентивните прегледи, се грижи за физичката и менталната добросостојба на целото семејство, едукација за превенција од болести и активно ги лекува истите, менаџира хронични состојби, вклучен е во грижата за пациентот во секој сегмент вклучувајќи ја и негата на болните на крајот од животот.
Каков е статусот на семејниот лекар во Македонија и воопшто интересот за семејната медицина?
Д-р Ковачевиќ: Специјализацијата по семејна медицина е законски регулирана во Законот за здравствена заштита, како и во Законот за медицинските студии и континуирано стручно усовршување на докторите на медицина. Медицински факултет распишува конкурси за специјализација по семејна медицина, за доедукација, ЛКМ на Македонија издава лиценци, се користи факсимил како специјалист по семејна медицина. До ова ниво е се како што треба, но поради непостоење на правилник за работа на специјалистите по семејна медицина со листа на услуги кај семеен лекар Министерство за здравство не може да издаде дозвола – решение за работа, а ФЗОМ не склучува договори како специјалистички ординации по семејна медицина.
Специјалистите по семејна медицина и општите лекари уживаат ист статус. Во изминативе 8 години во Македонија се почитува ЕУ директива за задолжително воведување на семејна медицина. Временската рамка за спроведување на програмата за доедукација и специјализација по семејна медицина и трансформација на општиот во семеен лекар се уште е на сила со краен рок до 31.12.2020 година.
Семејните лекари зад себе го имаат Центарот за семејна медицина при Медицинскиот факултет – Скопје, предводен од проф. д-р Катарина Ставриќ, Здружението на лекари по општа семејна медицина, Асоцијацијата на лекари по општа семејна медицина на Југоисточна Европа, Светската организација на семејни лекари ВОНКА
Специјализацијата по семејна медицина во Македонија е со самофинансирање и е финансиско оптоварување за матичните лекари. Треба да се размисли да се овозможат средства за кофинансирање за сите лекари кои ќе сакаат да специјализираат семејна медицина и на тој начин да се изедначат специјализантите по семејна медицина со останатите специјализации. Во моментов во Македонија има околу 400 специјалисти по семејна медицина. Специјалистите по семејна медицина изминативе 8 години се уште работат како општи лекари. Инвестираа во своето професионално усовршување со самофинансирање.
Вашата ординација по општа медицина е сместена надвор од градот во с. Буковиќ, Сарај. И додека сите Ваши колеги брзаат на работа во градот Вие опстојувате во рурална средина. Од каде поривот, желбата и енергијата за работа во мала рурална средина? Кои се предностите, а кои се негативните страни?
Д-р Ковачевиќ: Ординацијата во која работам е надвор од градот и во неа работам од 1999 година на почетокот како општ лекар вработен во ЈЗУ Здравствен дом Скопје, а од 2007 г. како концесионер. Како и секој лекар имате желба да се усовршите во полето во кое работите, посебно затоа што ја согледувате потребата на пациентите за повеќе услуги во вашата ординација. Знаете дека не секој пациент има можност да го упатите на доиследување или интервенција. Специјализацијата по семејна медицина беше вистинскиот избор.
Која е предноста да работите во ваква средина? Здравствената грижа треба да биде достапна за секого и секаде, а лекарите кои работат надвор од градот, најдобро го согледуваат тоа. Предноста е за пациентите, неопходна е, незаменлива е, а од аспект на семеен лекар предноста да работите во ваква средина е предизвик и ви причинува задоволство секогаш кога имате добар исход и успешно лекување, а се должи на можноста да ги примените сите знаења и вештини.
Семејните лекари се ориентирани кон заедницата, ги познаваат проблемите со кои се среќаваат, но ги препознаваат и нивните потреби. Постои заемна соработка и поддршка. Речиси секоја година во училиштето организираме настани кои имаат за цел промоција на здравје и здрави навики кај деца и возрасни. Предноста ја гледам и во можноста сама да ја организирам работата во амбулантата според потребите, што значи дека не сте само семеен лекар, туку и менаџер. Во амбулантата работат два тима, во кои и двајцата лекари се специјалисти по семејна медицина. Заедно со медицинските сестри ние сме во права смисла на зборот тим лидери во обезбедување на здравствена грижа. Дали има недостатоци, кои се негативните страни? Одалеченоста, лошите временски услови посебно за време на зимата знаат да ве оптоварат, понекогаш ви е проблем да пристигнете на работа или, пак, да не можете да се вратите, но тука секогаш во пресрет излегуваат жителите, потоа тука се проблемите со кои се соочуваме поради старата градба на објектот во кој работиме, но и покрај тоа обезбедуваме соодветни услови за работа.
