Пишува: Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
Ненадејната смрт на спортските терени е трагичен настан кој секогаш го свртува вниманието кон медицинските прегледи под кои се подложени активните спортисти. Речиси секогаш се поставува прашањето дали можеле да се избегнат ваквите трагедии, дали срцевите заболувања треба да се откријат на редовните контроли и слично. Извесно е дека и спортистите можат да се соочат со здравствени проблеми, а главното прашање е дали може да се превенираат трагичните исходи.
За овие прашања разговараме со д-р Лилјана Лазароска, педијатар-кардиолог и еден од авторите на книгата „Кардиологијата и спортот“.
Кои се можните причини за настанување на ненадејната срцева смрт кај спортистите?
Д-р Лазароска: Ненадејната срцева смрт се дефинира како природна, брза (најкасно до еден час од почтокот на симптомите) и неочекувана смрт, кај спортист за кој се мислело дека е здрав и која настапува примарно заради срцеви причини.
Ова е водечка причина за смрт кај спортистите. Инциденцата, според реномирани светски центри за спортска кардиологија, се движи од два до три случаи на 100.000 спортисти, додека тој процент кај здраво неспортско население е еден на 100.000 жители, што значи дека ризикот е поголем кај спортистите.
Причини кои можат да доведат до ненадејна срцева смрт можат да бидат:
- Срцеви структурни абнормалности –хипертрофична миокардиопатија, аритмогена хипертрофија на десна комора, конгенитални аномалии на коронарки, оперирани срцеви мани, пролапс на митрална валвула, стеснувања на аорта и коронарки како и Ао аневризми
- Аритмии – Sy WPW , Long QT SY ,Brugada Sy, вроден комплетен АВ блок
- Стекнати срцеви абнормалности– инфекции (миокардити), траума (commotion cordis), интоксикации со лекови, допинг, дроги, други болни состојби – дехидратации, хиперпирексии, електролитни пореметувања
Дали има превенција на овие состојби?
Д-р Лазароска: Превенцијата може да е примарна или секундарна. Примарната превенција се состои во утврдување, следење и проверување на здравствената состојба и функционалните способности за сите кои се занимаваат со физички активности или активно спортуваат, било да е тоа аматерски, професионално од училишен или спортско-рекреативен карактер. Со тоа се врши спречување и рано откривање на болести и компликации на сите органи и системи, особено на болестите кои се поврзани со спортот.
Најчесто се реализираат следните прегледи:
- Предпартиципациски -здравствени контролни спортско- медицински прегледи пред да се започне со физичката активност
- Систематски спортско- медицински периодични прегледи, според законот за здравствена контрола на сите корисници на спортско медицински услуги, чии што број на прегледи зависи од професионалноста, здравствените индикации, возраста, натпреварувачкиот календар и настапите. Според закон тие се реализираат на шест месеци
Секундарната превенција се состои од методи, лекарства и постапки, со кои кај различни особи се констатирани кардиоваскуларни болести, а со тоа се спречува ненадејната срцева смрт.
- Медикаментозна терапија (антиаритмици)
- хируршки методи – аблации, вградување на апарати како кардиовертери и друго
Има ли вродени срцеви мани или болести кои не се пречка за активно спортување?
Д-р Лазароска: Родителите и лекарите се трудат максимално да ги вклучат децата со срцеви заболувања во нормален живот во кој спаѓа и спортувањето, при што се трудат ризикот да го сведат на минимум.
Голема среќа е дека голем дел од морбидитетот и морталитетот кај децата со вродени срцеви мани е сведен на минимум. Мал е бројот на болести кај кои ризикот од ненадејна срцева смрт при спортување може да се јави – кај хипертрофијна миокрдиопатија, конгенитални аномалии на коронарки, миокадит и други.
Според најновите препораки кои ги предлагаат Американската, Австралиската или Европската асоцијација (кои се доста слични) голем број на вродени срцеви мани и болести не се пречка за спортување, па дури и за активно спортување.
Треба да се нагласи дека постојат строго одредени препораки кои мора се почитуваат кај овие спортисти или рекреативци, кои ги донесуваат кардиолог ( ја проценува моменталната состојба и дава мислење) и специјалист по спортска медицина, кој го одредува типот на активноста и нивото на оптеретување.
Најновите препораки се дури и зачудувачки во нивниот опсег на опфаќање на заболувања, но од друга страна доста обврзувачки за строго почитување на контролните прегледи.
Кои се најчестите болести на срцето кај спортистите?
Д-р Лазароска: За ова нема некој конкретен податок со кој би се издвоиле спортистите како група која е подлежна на одредени заболувања. Повеќе може да се зборува за типот на срцева болест и кога кај нив се детектираат.
Дали спортувањето може да предизвика влошување на болестите на срцето?
Д-р Лазароска: Секако, доколку болниот не се контролира редовно, не ја зема препорачаната терапија и не ги почитува препораките за нивото на оптеретување кои му се препорачани од стручни лица (кардиолог и специјалист по спортска медицина).
На крај, треба да се нагласи дека ненадејната срцева смрт кај спортисти е голема трагедија за семејството, целокупното општество и неговите институции (спортскиот клуб, училиштето, јавната заедница), а особено за спортско- медицинскиот тим кој се грижи за здравјето на спортистите. Секако дека оваа немила појава создава страв во јавноста, недоверба и најчесто прашање дали нешто можело да се превземе или дали адекватно се постапило за време на настанот за да не се случи.
Заради тоа, факт е дека мора да се развива спортската кадиологија, како и постоењето на јасни и децидни препораки за спортување кај сите и болни и здрави.
