Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Карциномот кој потекнува од црнодробните клетки е познат како примарен црнодробен тумор, хепатоцелуларен карцином (ХЦЦ) или хепатом. Оваа болест се нарекува уште и тивка, зашто во почетната фаза главно не дава никакви симптоми. Од нејзиното рано откривање, пак, многу зависи преживувањето на пациентот, како и неговиот квалитет на живот. Д-р Лилјана Тевдовска, интернист,објаснува кои пациенти се сметаат за ризични групи кога станува збор за ракот на црниот дроб и како да се постигне раното откривање на оваа болест.
Kои се ризик факторите за појава и развој на хепатоцелуларниот карцином?
Д-р Тевдовска: Ракот на црниот дроб почесто се јавува при претходно постоење на хронично заболување на црниот дроб. Се смета дека појавата на овој карцином е за дури до 100 пати почеста кај болните со хронична инфекција од хепатитис Б или Ц (жолтица).
Кај околу 5% од пациентите со црнодробна цироза се јавува и примарен црнодробен тумор.
Афлатоксините исто така се вбројуваат во ризик-фактори. Тие се најсилната позната канцерогена супстанција во природата, а и ги создаваат габите од семејството аспергилиус. Нивната опасност по здравјето одамна е позната. Преголемата застапеност на афлатоксини може да се поврзе со малигните заболувања и со намалување на имунолошките функции на организмот. Габите најчесто ги напаѓаат житарките.
Точно ли е дека хепатоцелуларниот карцином се јавува четирипати почесто кај мажите отколку кај жените?
Д-р Тевдовска: Да. Забележана е и одредена фамилијарна наклоност за појава на ова заболување. Пушењето и особено прекумерната употреба на алкохолот во комбинација со другите ризик-фактори кои ги споменавме исто така може да влијаат на појавата на примарниот црнодробен тумор.
На што се жалат болните со црнодробен тумор?
Д-р Тевдовска: Во почетните стадиуми, за жал, ракот на црниот дроб не дава никакви симптоми, па затоа се смета за тивок тумор. Како што напредува туморот може да се јават повеќе симптоми како чувство на тежина, болка или оток под десниот ребрен лак, чувство на отеченост на целиот абдомен, пожолтување на кожата и на очите, губење на апетит и губење на тежина, мачнина, гадење, повраќање и општа слабост.
Постои ли програма за рана детекција на хепатоцелуларниот карцином?
Д-р Тевдовска: Од рано дијагностицираните хепатоми, околу 40 проценти немаат никакви симптоми во време на поставување на дијагнозата. Клиничкиот преглед во рана фаза обично не посочува постоење на хепатом. Во напреднат стадиум на болеста со клинички преглед може да се насети наголемен и болно осетлив црн дроб или палпабилна, опиплива со прсти, туморска маса под десниот ребрен лак, отеченост на стомакот, пожолтување на кожата и на очите. Програмата за рана детекција има за цел следење на ризичните категории граѓани за овој рак. Имено, примарниот црнодробен тумор (ХЦЦ) најчесто се јавува на веќе оштетен црн дроб. Токму оваа загрозена популација треба да биде следена за рана детекција на ХЦЦ.
Каква прогноза има оваа болест ако не се открие навреме?
Д-р Тевдовска: Токму потребата од доследното спроведување на програмата за рана детекција произлегува и од фактот што ХЦЦ има лоша прогноза доколку се открие во напреднат стадиум, а доколку се открие и лекува доволно рано, 5-годишно преживување може да се постигне и кај 50-70 отсто од пациентите. Најчесто користени методи за следење се редовни ултразвучни прегледи и следење на вредностите на туморскиот маркер АФП. Тоа се две неинвазивни техники прифатливи за пациентите, методи кои можат многукратно да се повторуваат, а не се прескапи. Се препорачува пациентите од ризичните групи да бидат следени со ултразвучен преглед во интервали од по 6 месеци. Успехот на програмата за следење многу зависи од редовните контроли на пациентите од ризичните групи, но и од стручноста на докторот кој го изведува ултразвучниот преглед. За потврда на дијагнозата покрај ултразвучниот преглед се користи барем уште една имиџинг техника како КТ-скенер (компјутерски томограф) или нуклеарна магнетна резонанса (НМР). За конечна дијагноза се потребни и биопсија на детектираната промена и патохистолошка потврда на болеста. Најчесто користена метода за биопсија е перкутана тенкоиглена биопсија водена со ултразвук. Избор на начинот на лекување се определува врз основа на мислења од тим на специјалисти (хирург, патолог, радиолог, хепатолог и онколог).
