Пишува: Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
Страбизам или кај народот познат како криви очи е состојба во која положбата на очите оневозможува со двете очи погледот истовремено да се насочи кон ист предмет. Постојат голем број причини за оваа состојба која засегнува од четири до осум отсто од популацијата.
За причините за појавување на страбизам кај децата и кај возрасните, како и за начините за третман на оваа состојба разговараме со д-р Мирјана Саздовска, спец. офталмолог.
Што е страбизам?
Д-р Саздовска: Страбизам или разрокост претставува аномалија на положбата на очите кога не постои можност за истовремено насочување на очите кон еден предмет. Во популацијата се среќаваат околу 4-8%.
Страбизмот претставува моторна и сензорна аномалија. Моторна аномалија значи дека секое око гледа посебно, а сензорна аномалија дека не постои бинокуларен вид, т.е. можност двете очи да создадат единствена слика во мозокот.
Поделбата на страбизмите зависи од положбата во која се наоѓаат очите. Според тоа, постои:
– конвергентен (esotropia) – кога окото е отклонето кон носот;
– дивергентен (exotropia) – кога окото е отклонето нанадвор;
– хипертропија и хипотропија – кога постои отклон на окото нагоре или надолу.
Може да биде искривено само едното око (монокуларен страбизам) или да бидат зафатени и двете очи (алтернирачки страбизам).
Што го предизвикува страбизмот?
Д-р Саздовска: Страбизмот во детската возраст може да биде последица на голем број заболувања на очите, како што се конгенитална катаракта, конгенитален глауком, заматување на корнеата, болести на ретината што спаѓаат во групата тешки заболувања на очите за кои е потребен соодветен третман.
Но, кога станува збор за страбизам, се мисли, пред сè, на страбизам што е последица на рефрактивна аномалија на очите (accomodative) или кога постои различна диоптрија помеѓу двете очи (anisometropia). Овој страбизам настанува како резултат на потребата на окото да ја изостри сликата на предметите, особено при гледање на близина.
На која возраст треба да се започне со лекување?
Д-р Саздовска: Ако постои страбизам, со лекување треба да се започне уште веднаш при првиот преглед, а тоа значи во првите месеци од животот. Треба да се земе анамнестички податок дали родителите биле лекувани од страбизам или, пак, носеле очила во детска возраст. Прегледот се прави секогаш на широка зеница (sciascopia), за да се гледа очното дно. Задолжително се утврдува дали постои централна фиксација, затоа што кај состојби со ексцентрична фиксација (не во точката на јасен вид) лекувањето е многу потешко. Потоа се препишуваат очила врз основа на добиениот наод што детето треба да ги носи постојано.
Кај 50 отсто од страбизмите постои слабовидно око (amblyopia). Амблиопијата (слабовидно око или око што заборавило да гледа) претставува неможност за добивање јасен вид и покрај дадената максимална корекција. Тоа е последица на заматената слика што страбичното око ја праќа во мозокот. Ако не се третира навреме, окото засекогаш ќе остане слабовидно. Најдобар период за лекување на амблиопијата е до шестата година од животот. За таа цел, се препорачува затворање на здравото око (доминантно) сè со цел да се активира послабото око.
Понатаму се препорачуваат и ортоптички вежби што го подобруваат и бинокуларниот вид. Ваквиот третман се изведува повеќе години и е макотрпен, но ако има добра соработка, од една страна, од лекарот – страбологот и ортоптичарот, а, од друга страна, од детето и од родителите, се постигнуваат извонредни резултати.
Во случаи каде што постои голем агол на отклонување, кога не може да се подобри состојбата со носење очила или призматски стакла, се препорачува оперативен зафат што се врши под општа анестезија.
Како се третира страбизам кај возрасни?
Д-р Саздовска: Страбизам може да се појави и кај возрасните. Може да биде последица на нелекуван страбизам во детството или да биде последица на други очни заболувања што траат подолго време.
На пример:
– висока кратковидост;
– заматување на корнеата;
– заматување на леќата;
– аблација на ретината или атрофија на очниот нерв;
– парализа на очните мускули.
Кај возрасните, почест е дивергентниот страбизам. Проследен е со вртоглавици, главоболки, а понекогаш и со појава на двојни слики. Поради непостоење бинокуларен вид, тие пациенти имаат ограничена работоспособност.
Третманот зависи од причината за настанување, а најчесто е оперативен. Се изведува под општа или локална анестезија, како еднодневен зафат или како естетска корекција кога не се очекува подобрување на видната функција, без ограничување на возраста на лицето.
Превенција од страбизам и појава на амблиопија може да се постигне со:
– редовни лекарски прегледи;
– преглед на широка зеница во раната детска возраст;
– препишување соодветни очила;
– задолжително затворање на доминантното око;
– ран хируршки зафат;
– (кај возрасни) исклучување на причините за појава на страбизам или естетска корекција кога не се очекува подобрување на видната функција.
