Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Диспепсијата е функционална болест кај која дигестивните органи, пред се желудникот и првиот дел од тенкото црево не можат нормално да ги извршуваат своите функции. Општо кажано, диспепсијата е медицински израз за лошо варење (дигестија) со кој се означува група на симптоми кои се јавуваат на подрачјето на горниот абдомен. За тоа што значи оваа болест, како и зошто тешко се дијагностицира, одговор побаравме од еден од најпознатите гастроентеролози на Мајо Клиниката, во Рочестер, Минесота, д-р Роберт Крашли.
Често пати, пациентите одат кај специјалист – гастроентеролог, мислејќи дека имаат чир, за да на половината од нив им биде кажано дека се потребни дополнителни анализи поради сомнение дека станува збор за функционална диспепесија. Што всушност претставува оваа болест?
Д-р Крашли: Функционалната диспепсија, уште наречена и неулкусна диспепсија и пептичниот улкус или чирот може да се чувствуваат исто. Но, за разлика од чирот кој вклучува отворени рани во дигестивниот тракт, функционалната диспепсија вклучува нарушено варење (дигестија) или болки до желудникот за која не постои очигледна причина. Чести знаци и симптоми на функционалната диспепсија вклучува чувство на печење или дискомфорт во горниот дел од стомакот или долниот дел на градниот кош, надуеност, подригнување, рано чувство на наполнетост за време на јадење и мачнина. Иако, овие симптоми можеби не се животозагрозувачки, тие значајно може да влијаат на квалитетот на живот.
Кои се причините за појава на функционалната диспепсија?
Д-р Крашли: Во последните неколку години, се забележува дека симптомите на диспепсијата може да бидат резултат и дисфункција на нервниот систем или мускулната активност на желудникот и на тенкото црево. Исто така, до појава на диспепсија може да доведе и недекватна исхрана, како и недостаток на телесна активност.
Освен тоа, диспепсијата може да биде и последица од некои други болести, како што е гастроезофагеална рефлуксна болест (ГЕРБ), пептичен улцер (желудочен чир или на дуоденумот), како и болести на панкреасот и на жолчниот систем. Некои пациенти симптомите на диспепсија ги поврзиваат со стресот и со нервозата. Меѓутоа, овие фактори најчесто не предизвикуваат диспепсија, иако можат значајно да влијаат на нејзиниот интензитет.
По кои симптоми еден пациент може да препознае дека станува збор за функционална диспепсија?
Д-р Крашли: Примарните симптоми се непријатна, жаречка болка во горниот дел на стомакот, проследена со појава на надуеност, слабост, мачнина и подригнување. Во некои случаи, диспепсијата може да претставува и знак на многу сериозен проблем, па така можни се и симптомите како:
-
Непрекинато повраќање
-
Нагло губење на телесната тежина
-
Потешкотии со голтањето
-
Црна столица
-
Постојана болка во горниот десен дел на абдоменот
-
Присутност на оток и јазол на абдоменот
Како всушност се поставува диганозата на функционалната диспепсија?
Д-р Крашли: За да воопшто започнете постапка за дијагностицирање, вашиот лекар, семеен или специјалист, веројатно прво ќе спроведе физичкии преглед. Крвни анализи може да се направат, но со цел да се исклучат други болести кои може да предизвикаат симптоми слични на диспепсијата.
Една компонента која помага при дијагностицирањето е ендоскопијата во која тенок, флексибилен осветлен инструмент (ендоскоп) минува низ грлото, за да лекарот може да го види вашиот хранопровод, желудник и првиот дел на тенкото црево (дуоденумот).
Ендоскопијата исто така му дозволува на лекарот да земе мали парчиња од ткивото (биопсија) на желудникот или дуоденумот за евентуално пронајде воспаление или канцерогени израстоци.
Вашиот лекар може да одреди дали е потребна ендоксопија, но ендоскопијата генерално се препорачува на возрасни лица постари од 60 години кои имаат симптоми. Нормалниот резултат на овој тест најчесто укажува на функционална диспепсија. Ендоскопијата исто такаа може да се направи на пациенти помлади од 60 години кои имаат алармантни состојби, како губење на телесна тежина, анемија, тешкотии при голтањето и постојано повраќање – заедно со симптоми на диспепсија. Но, тоа се одредува на иднивидуална основа.
Доколку при ендоскопијата не се пронајдат абнормални резултати, може да следат и неинвазивен тест на здивот или тест на столицата за проверка на постоење на бактериска инфекција Хеликобактер пилори, се со цел на водење на текот на третманот. Овој тест се користи и за возрасни лица до 60 години кои немаат алармантни состојби. Доколку е присутна Хеликобактер пилори, лекарот може да препорача антибиотска терапија за елиминирање на инфекцијата.
Што всушност подразбира лекување на функционалната диспепесија?
Д-р Крашли: За оние чии испитувања покажале негативно на бактеријата, како и оние чии симптоми се присутни и по антибиотската терапија и елиминирање на Хеликобактер пилори, прва линија на третман е да се редуцира желудочната киселина, Тоа може да се спроведе со два типа на лекови: инхибитори на протонската пумпа или блокатори на H2-рецепторите. Инхибиторите на протонската пумпа на намалуваат киселината така што ги затвораат ситните мали пумпи внатре во желудочните клетки.
Доколку овие тераписки опции и натаму не управуваат со симптомите, достапни се и други лекови вклучувајќи ги оние кои влијаат на нервните завршетоци во желудникот. Когнитивната бихевиорална терапија исто така може да се препорача како начин за соочување со симптомите и намалување на стресот кој може да претставува тригер за пристутната болка во желудникот.
Со оглед дека за појавата на функционалната диспепсија не постои целосно разбирлива причина и нејзините симптоми се преклопуваат со други гастроинтестинални состојби, дијагностицирањето на функционалната диспепесија навистина може да биде предизвик. Истражувачите продолжуваат и натаму да истражуваат подобар начин за јасно да се идентификува.
