Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Болка пред, за време на менструалниот циклус и по него, болка во текот на сексуалниот однос и потоа, како и за време на придвижување на цревата или при уринирање, болка и во пределот на карлицата и долниот дел на грбот, може да бидат знаци дека жената се соочува со ендометриоза.
Се работи за болест кога слузницата на матката се појавува и започнува да расте и функционира надвор од телото на матката, зафаќајќи други делови на телото, како јајчниците, јајцеводот, надворешниот дел на матката, дебелото црево… Но таа и не мора да даде симптоми, па многу жени откриваат дека ја имаат кога ќе се соочат со неплодност, потенцира д-р Снежана Стојковска, гинеколог.
Како се дефинира и што претставува ендометриозата?
Д-р Стојковска: Ендометриозата се дефинира како појава на немалиген раст на ендометријалната слузница (ендометријални жлезди и строма) надвор од нормална локализација, внатрешноста на матката (кавумот). Овие ендометриотични лезии содржат естрогенски и прогестеронски рецептори, што подразбира дека се хормонски активни и затоа имаат и добар одговор на стероидна терапија (орална контрацепција). Се смета за комплексно нарушување, за што постојат повеќе теории за настанување на ендометриозата, од кои ниедна не е доволна сама по себе да даде соодветно објаснување за различната патологија и клиничка манифестација на нарушувањето.
Индивидуална генетичка предиспозиција и одредени фактори од околината можат дополнително да влијаат на клиничката слика на ендометриозата. Се јавува кај 5-10% од пациентките во репродуктивна возраст. Кај оние што се јавуваат за лекување инфертилитет (неплодност), ендометриозата се дијагностицира дури и кај 35% од нив.
Велите дека при оваа состојба се јавува болка. Од што зависи болката?
Д-р Стојковска: Ендометриозата е водечка причина за појава на хронична болка во карлицата, а и јасно е поврзана и со појавата на неплодност кај жената. Кај повеќе од 50 отсто од пациентките што страдаат од хронична болка во мала карлица, болни менструални циклуси, диспареунија или болни сексуални односи тоа се должи на ендометриозата. Болката зависи и од дополнителни органи што се зафатени со ендометриоза (мочен меур, ректум, дебело црево). Често и не корелира со тежината и степенот на ендометриозата.
Како ендометриозата е поврзана со неплодноста кај жената?
Д-р Стојковска: Неплодноста е втор симптом често поврзан со ендометриозата. Кај 30% од пациентките што лекуваат неплодност како причина се наведува лапароскопски (оперативно) докажана ендометриоза. Во 60-70% се работи за оваријална ендометриоза или појава на чоколадни цисти на јајниците. Се смета дека ендометриозата доведува до одредени имунолошки, ендокринолошки и механички фактори преку кои може да влијае на намалена плодност кај жената.
Како причина се наведуваат: појава на ановулации, кои доведуваат до неправилен раст на фоликулот, честа лутеинизација на непрснат фоликул, инсуфициенција на жолтото тело, како и намалена способност на ендометриумот за прифаќање на ембрионот, придружено со чести спонтани абортуси. Дополнително се опишани и афектирање на подвижноста на сперматозоидите, спермалата пенетрација, ембрио-имплантација и развојот на ембрионот.
Како се поставува дијагнозата, како една жена да препознае дека има проблем со ендометриоза?
Д-р Стојковска: Дијагнозата се поставува со добра анамнеза, разговор со пациентката, гинеколошки преглед, ултразвучен преглед и, по потреба, дополнителни серолошки иследувања од крв како туморски маркер Ca 125. Златен стандард во дијагнозата на ендометриозата е лапароскопијата. Оперативниот третман на ендометриозата не значи секогаш и дефинитивно излекување на болеста. Ендометриозата, во зависност од оперативниот наод, се класифицира во четири групи и притоа се користи ревидирана класификација од Американското здружение за репродуктивна медицина.
Што претставува и што подразбира лекувањето на оваа состојба?
Д-р Стојковска: Лекувањето на ендометриозата првенствено зависи од карактерот на симптомите што се присутни и желбата за потомство кај пациентката. Може да биде со користење медикаментозна терапија како орални контрацептиви, со аналози на GnRH и сл. Најважно е да се знае дека медицинскиот третман на ендометриозата не може да ја подобри репродуктивната способност на пациентката со ендометриоза, па потребен е хируршки третман.
Оваријалната ендометриоза на јајчниците кај инфертилни пациентки бара хируршки третман. Тоа подразбира појава на ендометриотични (чоколадни) цисти со димензии поголеми од 3 сантиметри. Оперативното лекување во најголем број случаи подразбира лапароскопски третман. Лапароскопијата е оперативна техника со која се овозможува визуализација и одредени хируршки интервенции да бидат направени преку микрорезови на телото не поголеми од 1 сантиметар. Со оваа метода се постигнува намалување на проширеноста на ендометриозата, намалување на карличната болка, значително намалување на појавата на повторно јавување (рецидив) и подобрување на репродуктивната способност.
Утврдено е дека стапката на спонтано забременување по лапароскопски третман на ендометриоза во период од 9 месеци е од 24 до 50 проценти.
Во овие случаи се подразбира машкиот партнер да има уреден спермограм во нормални референтни вредности. Во голем број студии е докажано дека оперативниот третман на I и II степен на ендометриоза значително ја зголемува кумулативната стапка на забременување. Доколку пациентката не забремени спонтано во период од една година од оперативниот третман, се препорачуваат преостанатите методи за асистирана репродукција.
