Пишува: Катерина Тодевска Спасиќ
Од 3-4 октомври во Скопје ќе се одржува Есенското генерално собрание на УЕМО на кое ќе присуствуваат делегатите на земјите членки. Може ли да ни откриете нешто повеќе за УЕМО и што ќе се случува на овој настан?
Европската унија на семејни лекари (УЕМО) е непрофитна организација на најрепрезентативните национални, невладини, независни организации кои ги претставуваат општите лекари/семејните лекари во земјите од Европа. Основана во 1967 година од националните организации во Белгија, Франција, Германија, Холандија и Италија, Унијата брзо се зголеми за да ги опфати организациите од сите сегашни земји-членки на Европската унија, како и од земјите на Европската асоцијација за слободна трговија и други европски земји.
УЕМО има за цел да промовира највисок стандард на обука, пракса и грижа за пациентите во областа на општа пракса / семејна медицина низ цела Европа и да ја брани улогата на општите лекари / семејните лекари во здравствениот систем.
На своите годишни собранија се дискутира како да се подобри статусот на семејниот лекар и да се унифицира праксата на ниво на цела Европа. На собранијата секоја земја членка може да побара да се дискутира за одреден проблем во примарното здравство во својата земја при што се изготвуваат акциски планови како и изјави за поддршка на УЕМО во решавањето на проблемите кои земјата членка ги има.
Со тие изјави членките можат да настапуваат пред здравствените власти а самото УЕМО ги застапува лекарите и пред Европските пратеници и пред европските комисии за здравство.
Овогодинешното генерално собрание за првпат се одржува во Скопје од 3-4 Октомври и на истото свое излагање ќе имаат Министерот за здравство Проф д-р Азир Алиу и Претседателката на Лекарската комора на Р. Северна Македонија Проф. д-р Калина Гривчева Старделова кои ќе говорат за организација на примарната здравствена заштита, начинот на финансирање но и нивните идеи за зајакнување на истата.
На генералното собрание ќе има две работилници: едната за Примена на Вештачката интелигенција во Примарното здравство а другата за Онколошките лекови и нивната достапност.
Ќе се разговара и за акредитациите на настани како и за стратегијата која започна пред една година за борбата пред европскиот парламент Специјализацијата по семејна медицина да постане специјалност како и останатите специјализации.
Минатата година бевте избран за потпретседател на УЕМО, колку оваа престижна титула за еден лекар од Македонија може да ги помести работите и кај нас?
За жал здравствените власти многу малку се запознаени дека некој лекар од нивната земја станал дел од раководството на престижни европски асоцијации. Мојот мандат започна од 01.01.2025 година и досега успеав да пружам многу во борбата за подобри услови на примарното здравство во нашата земја. Токму оваа година беше зголемена капитацијата на лекарите.
Веќе сме во преговори со Министерот за здравство за комплетно електронско здравство со исфрлање на хартиената евиденција во целост.
Во однос на семејната медицина за жал истата не е признаена ниту по 15 години од нејзиното воведување. Токму на овој состанок ќе се побара и помош од европските делегати за финално признавање на специјализацијата по семејна медицина и нејзино соодветно вреднување а свое излагање ќе има Проф д-р Катерина Ставриќ како шеф на Катедрата по семејна медицина.
Некако имам впечаток како повеќе да можам да направам за Европските земји бидејќи сум вклучен и во процесите на изедначување на семејната медицина како специјалност на ниво на останатите специјализации.
Инволвирање на младите семејни лекари од Македонија во структурите на УЕМО, поддржување на развојот на нивните кариери, приклучување на нови земји – членки на УЕМО како Црна Гора, Босна и Албанија, ова се Ваши заложби. До каде сте во исполнувањето на Вашите заложби како потпретседател на УЕМО?
УЕМО е голема можност за млад лекар особено што разменува европски искуства со земјите на Европската унија но може да биде вклучен и во голем број меѓународни проекти. Како претседател на ЗЛОМ СМ секогаш потенцирам дека мораме да дадеме шанса на нашите млади колеги, сите оние кои имаат желба да станат семејни лекари, да им дозволиме да бидат вклучени во процесите на управување но и во организацијата на примарната здравствена заштита.
Во однос на проширувањето тука веќе има успех .Црна Гора постана дел од УЕМО. Турција исто ќе биде набљудувач на УЕМО од идната година. Во однос на Албанија веќе сме во преговори со нивното здружение и иако очекувавме дека истото ќе се случи во Скопје сепак преговорите продолжуваат за следната година.
Сте рекле ,,Се започнува и завршува со семејниот лекар. Првиот контакт пациентите го имаат во ординацијата на семејните лекари, затоа се вели дека семејните лекари се столбот или срцето на здравствениот систем’ Каква е состојбата на семејните лекари кај нас, а каква е во Европа?
Семејната медицина во Македонија е комплетно непрепознаена ниту признаена. Семејните лекари се еднакво платени како и општите лекари со што се доведува до деградација на вложувањето во дообразување а се со цел за подобра грижа на пациентите.
Мора да се направат промени во системот мора семејната медицина да го заземе своето место а лекарите да ги добијат компетенциите и да бидат соодветно признати и платени за истите.
- Да се воспостави унифицираност на работата како и промени на начинот на финансирање како секој лекар би обезбедил достојна плата независно од бројот на пациенти, а секој кој има повеќе пациенти и пружа повеќе услуги да може да обезбеди и подобри плати и услови за своите вработени.
- Да се обезбеди подобра комуникација со секундарното и терциерното здравство а се во интерес на пациентите. Со давањето на поголеми ингеренции и нивно соодветно вреднување 80 % од патологијата ќе се решава на примарно здравство.
Во Европската унија семејните лекари се признаени и соодветно платени даваат голем број на услуги на ПЗЗ. Она што морам да го потенцирам системите се разликуваат бидејќи во најголем број на земји имаме мултидисциплинарни тимови и семејните лекари се вработени во склоп на здравствените домови или болници. Тие се целосно признаени со соодветно вреднување.
Она што е многу битно е вклучувањето и на сестрата во триажирање на пациентите и во давање на здравствени совети бидејќи во Европските земји пациентот чека неколку денови за да биде прегледан од лекар додека кај нас веќе постои синдром на согорување на лекарите поради неограничениот голем број на пациенти кои влегуваат во ПЗЗ на дневно ниво.
Какви се вашите прогнози за иднината на општата медицина во Европа. Колку технологијата и вештачката интелигенција можат да помогнат во овој процес?Како ние да се подговтвиме за овие промени?
Вештачката интелигенција (ВИ) има голем потенцијал во општата пракса, но како што овие технологии стануваат понапредни, ризиците што ги претставуваат мора внимателно да се ублажат.
Матичните лекари мора да бидат вклучени во развојот и интеграцијата на решенија базирани на ВИ во примарната здравствена заштита, за да се обезбеди дека решенијата се соодветни за нивната намена ги охрабрува напорите да се обезбеди дека секторот е соодветно регулиран, вклучително и со системи за надзор по пуштањето на пазарот.
Употребата на вештачката интелигенција вклучува:
- намалување на товарот или зголемување на ефикасноста во рутинската администрација и клиничките задачи, дозволувајќи им на матичните лекари да се фокусираат на обезбедување грижа за пациентите
- пополнување на празнините во услугите на места каде што здравствените професионалци се во недостиг, како што се земјите во развој или оддалечените области
- зголемување на пристапот на пациентите до грижа помеѓу посетите и на нивниот префериран јазик
- намалување на ризиците за безбедноста на пациентите поврзани со замор и други човечки слабости, како што се когнитивните пристрасности
- подобрување на дијагностичката точност и ефикасност, особено во случај на ретки болести
- стандардизирање на грижата во сите здравствени установи
- персонализирање на третманот.
Земји кои веќе користат ВИ на примарно ниво се САД, Канада, Велика Британија, Финска, Данска, Шведска, Норвешка, Израел, Холандија, Германија и Австралија.
Сте рекле ,,Само со заеднички сили можеме да ја осовремениме и поставиме семејната медицина на вистинското место’’ Кое е местото кое семејната медицина го заслужува?
Многу добро прашање — суштината на изјавата „само со заеднички сили можеме да ја осовремениме и поставиме семејната медицина на вистинското место“ е токму во тоа да се размисли: кое е тоа „вистинско место“?
„Вистинското место“ на семејната медицина, според современите стандарди и практики, значи:
- Централна улога во здравствениот систем – Семејниот лекар треба да биде првата и главна точка на контакт за пациентот, кој го познава целокупното здравје, семејната и социјалната средина, и кој ги координира сите понатамошни специјалистички услуги.
- Партнер и советник, а не само „упатувач“ – Наместо да биде гледан како некој што само дава упати, семејниот лекар треба да биде водич низ целиот здравствен пат на пациентот, кој активно превенира, рано дијагностицира и долгорочно менаџира хронични болести.
- Почитуван и рамноправен со другите специјалности – Семејната медицина заслужува академско и професионално признание како клучна гранка на медицината, со силно место на универзитетите, во истражувањето и во здравствените политики.
- Поддржана со ресурси и услови за квалитетна работа – Тоа значи современи амбуланти, пристап до дијагностика, доволно време за пациенти, континуирана едукација и финансиска поддршка која ја одразува важноста на професијата.
- Стратешки партнер во јавноздравствени политики – Семејните лекари треба да учествуваат во креирањето на превентивни програми, скрининг стратегии и јавно-здравствени мерки на ниво на заедница.
Со други зборови, „вистинското место“ е во центарот на здравствениот систем и во срцето на заедницата – како столб на континуирана, сеопфатна и човечка здравствена грижа.
