пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Здравствен дом Скопје е најголемата здравствена установа во Македонија, која освен со поликлиниките и амбулантите на територијата на главниот град и околината, раководи и со Заводот за мајки и деца, Службата за спортска медицина, Заводот за ментално здрaвје на деца и младинци, како и со Итната медицинска помош и Ноќната служба. Освен превентивна и примарна здравствена заштита, оваа установа е лидер и во давањето специјалисти вон болнички услуги кои годишно достигнуваат бројка од половина милион. Во делот на новините установата располага со магнетна резонанца, отворени се три нови ехо кабинети, поставен е нов дигитален мамограф, eден нов EEG апарат е инсталиран, а во завршна фаза е опремувањето друг кабинет за ЕЕG. За пристапот на Здравствен дом – Скопје да биде тежиштето во здравствениот систем за вон болничка здравствена заштита, каде граѓаните ќе ја добијат, во најголем дел, потребната здравствена заштита, како и за праксата граѓаните помош да бараат, пред се, во терциерната заштита разговараме со директорот на Здравствен дом – Скопје, д-р Злате Мехмедовиќ.
Колку интервенции се изведуваат во специјалистичката служба на Здравствен дом Скопје?
Д-р Мехмедовиќ: Околу половина милион на годишно ниво и тие не се само од град Скопје, туку се од цела Македонија, независно за која специјалност се работи – очно, ушно, интерно, неврологија, дали се работи за асистенција за деца кои имаат потреба од Заводот за ментално здравје на деца и младинци, дали е рендген… Еве сега откако го отворивме магнетот, односно магнетна резонанца која е целосно оперативна и на којашто работат рендген технолози од Здравствен дом заедно со рендген технолози од Св. Наум Охридски на снимања на колено, глава, ’рбетен столб, меѓу кои е проф. Антонио Глигориевски, изненадува од каде се луѓето не закажуваат магнет од територијата на цела Македонија за да дојдат во Скопје да се снимаат. Има луѓе од Струга, Кичево, Дебар, Кочани, Кавадарци, Струмица, Гевгелија, значи нема место од земјава од кое не се закажа снимање на магнетот. Сместен е во Поликлиника Чаир и инаку е седми магнет во државата и прв којшто е во установа која нуди вон болничка здравствена заштита.
Каде затајува превентивата, со оглед на тоа дека општ впечаток, а и фактите говорат дека многу болести многу доцна се откриваат? Се работи за пропуст во превентивата или тоа се должи на евентуалната недоверба кон лекарите на примарно ниво или некако луѓево се учени за се нешто кога ќе ги заболи да одат на клиника оти таму докторите се подобри?
Д-р Мехемедовиќ: Потребни се системски промени. Мислам дека недовербата, кога би направиле ранг листа на работи коишто се најбитни за тоа зошто граѓаните имаат навика да го скокаат примарното и секундарното здравство и одат во терциерното здравство, мислам дека би било накаде на петто-шесто место. Едно нешто што мора да се направи е да се растоварат матичните лекари од административната работа, за да можат целосно да се посветат на пациентите.
Следната работа којашто е важна е тоа што имаше една стратегија којашто не се изреализира, далеку и од целост, мислам дека ни во дел не се изреализира, а тоа е матичните лекари да преминат од матични во лекари специјалисти по семејна медицина. Тоа не се реализира. Мислам дека крајниот рок за реализација на оваа обврска беше 2020 година, а според информациите што ги имаме само 300 лекари завршиле семејна медицина и околу 1 700 кои се уште немаат завршено и се само општи лекари. Специјализацијата семејна медицина која што беше отворена како една идеја за промовирање на примарната здравствена заштита и промовирање на квалитет во примарната заштита се изгуби, а требаше во изминативе години да се стави акцент на тоа и тоа да биде една од работите којашто ќе биде форсирана. Затоа што матичните лекари согласно курикулумот којшто, исто така, е многу лошо направен, согласно курикулум за семејна медицина ќе можат точно да знаат кои им се правата и должностите и обврските во системот на примарната здравствена заштита. Сега се уште имаме систем којшто нема точно дефинирано обврски и права на лекарите и реален е проблемот на поставување граница, до каде дијагностицира матичниот лекар, а од која точка треба да препрати понатаму. И затоа реферирањето на пациентите на секундарно и на терциерно ниво е се уште со многу висок процент. Тоа би се коригирало повторно доколку се врати акцентот на тоа да се промовира идејата за специјалисти по семејна медицина коишто ќе имаат можност после тоа да го апсорбираат соодветниот курикулум за нивната специјалност.
Реформите во примарната здравствена заштита како да завршија со концесионерството. Оттогаш ништо не е изменето, ниту реформирано. Потребни ли се промени?
Д-р Мехмедовиќ: Откако на позиција на регионален шеф на Канцеларијата на Светската здравствена организација дојде г-ѓа Џихан Тавела, со која имаме одлична соработка, и која по некоја среќа и случајност е лекар специјалист по семејна медицина, и двајцата се согласивме дека основата на здравствениот систем во Македонија треба да биде во примарната и во превентивната здравствена заштита. Ако го сублимираме, ние тоа го нарекуваме вон болничка здравствена заштита. Што е во принцип најефикасниот и најблискиот принцип на третирање на проблемите на граѓаните кои имаат медицинска етиологија и коишто можат на наједноставен и на најевтин начин не само за институциите и за системот да се решат, туку и за граѓаните. Затоа што граѓаните ќе трошат пари, како што ви реков дека е случајот со магнетната резонанца и ќе треба да дојдат од Гевгелија. Некој да им чува дете тој ден, да земат неплатено отсуство од работа за тој ден, да дојдат до Скопје, да платат патни штрошоци, да јадат тука, да се вратат назад. Тоа се т.н. недиректни медицински трошоци коишто ги имаат луѓето. Ако направиме функционален систем на примарна здравствена заштита замислете што би значело, пред се, за пациентите да ја добијат таа услуга во Гевгелија, а понатаму тоа и за системот. Значи, тие недиректни медицински трошоци мора да се земат предвид во здравството, да се има сенс за една здравствена економија, за здравствен менаџмент и здравствена политика. Така тие ќе бидат во интерес на пациентите. И на тоа треба сериозно да работиме во наредните години. И сега ако сакаме да имаме здравствена економија којашто е функционална, здравствен менаџмент којшто е функционален и конечно да креираме здравствена политика којашто е прогресивна, ние ќе мора да ги решиме овие проблеми. Ако не ги решиме овие проблеми со превентивна и примарна здравствена заштита, со терциерна никако не можеме да ги решиме. Праксата на сите европски земји коишто имаат направено сериозни анализи на здравстевниот систем покажуваат дека терциерната здравствена заштита е најголемиот потрошувач на здравствениот систем, а дека најголемата заштеда е во превентивната заштита.
Факт е дека последниве години во делот на специјалистичките услуги што ги нуди Здравствениот дом нивото е подигнато – мамографија, ехо на дојка. Наместо на клиника сега за овие прегледи жените одат по поликлиниките и тоа функционира одлично. Треба ли да се проширува овој дел?
Д-р Мехмедовиќ: Мислам дека Здравствен дом – Скопје е идеалниот модел на здравствена установа којшто може да профункционира на територија на цела Македонија. За разлика од останатите екс ју-држави каде можев да го видам искуството со коешто тие се справуваат со приливот на пациенти во примарна, секундарна и терциерна здравствена заштита, ние прилично добро го менаџираме специјалистичкиот дел. Тоа значи дека имаме сериозно развиена лабораториска дејност, сериозно развиена радиолошка дејност и сериозно развени останати интернистички и неинтернистички специјалности коишто можат навистина да дадат услуга на примарно ниво којашто е повеќе од квалитетна. Значи, за одредени услуги коишто се даваат во Здравствен дом, на клиника мислењето за дека тие се на исто ниво со нив. Квалитетот во Здравствен дом во форма на тоа како е обучен кадарот е навистина на виско ниво. И продолжуваме да инвестираме во тоа и во опрема и да се заложуваме за влез на нови кадри. Инсталиран е нов ЕЕГ апарат во Заводот за ментално здравје на деца и младинци, во поликлиника Бит пазар се планира отворање на нов ЕЕГ кабинет со тоа што во овој регион којшто практично покрива 100 000 жители немаме до сега кабинет за ЕЕГ. Со негово отворање ќе се овозможи на сите жители од овој дел да имаат поблиска пристапност на оваа специјалистичка услуга. А договоривме, во однос на вработувањата и 100 нови вработувања, во прва фаза, што очекувам во скоро време да се спроведе.
