Пишува: Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
Гениталната ХПВ инфекција е полово пренослива болест предизвикана од хуман папилома вирусот. Најголем ризик за инфекција од ХПВ имаат младите кои многу рано стапуваат во сексуални односи, пред 16 година, заради незрелоста во локалниот одбранбен систем, како и личностите кои често ги менуваат сексуалните партнери. Жената може да има само еден партнер во животот, но ако тој претходно имал поголем број партнерки, и во тој случај за неа е голем ризикот за инфекција. Последните години кај нашата јавност е актуелна и темата за или против вакцинирањето на девојчињата, од колку типови на вирусот штити вакцината која се употребува во моментов и за колкав период.
За сите прашања врзани за ХПВ вирусот разговараме со доц. д-р Горан Димитров, специјалист гинеколог – акушер од Клиниката за гинекологија и акушерство.
Доктор Димитров, што претставува ХПВ вирусот и има ли ризични групи кои се поизложени на ова заболување од другите?
Д-р Димитров: Во преносот на аногениталната ХПВ инфекција фактори на ризик се промискуитетот, односно повеќе од два до три партнери во текот на животот, за перзистирање и за стекнување на инфекцијата. Потоа ризик фактор е и почетокот на сексуални односи на рана возраст, како и многу фактори кои го намалуваат имунитетот и ѝ дозволуваат на инфекцијата да опстои.
Вирусот има повеќе од 130 генотипови, од нив 32 ја зафаќаат аногениталната регија, а само 18 се со висок ризик и онколошки потенцијал за развивање на малигни болести.
Малигните болести кои се асоцирани со ХПВ вируси се со локализација, покрај на грлото на матката, и на вагината, вулвата, анусот, кај мажите и жените, и на пенисот кај мажите. Локализации кои во поново време се проучувани се и канцерите на главата и на вратот (HNC).
Вакцината што моментално се користи кај нас штити од два типа на вирусот кои предизвикуваат малигни болести, тоа се типовите 16 и 18 и два типа кои ги предизвикуваат 94 отсто од гениталните брадавици (кондиломи), кои исто така се, не само здравствен, туку и социјален проблем.
Какви симптоми дава инфекцијата со ХПВ вирусот, како се открива и каква е поврзаноста со ракот на грлото на матката?
Д-р Димитров: ХПВ, особено во аногениталната регија, може да биде и асимптоматска и да се детектира со тестови. Но, било која појава, како гениталните брадавици (кондиломи), случаен наод на ДНК тест за ХПВ или абнормален ПАП-тест укажува на можноста дека се работи за инфекција со ХПВ.
Поврзаноста на ХПВ вирусот со ракот на грлото на матката е веќе научно докажана уште во седумдесеттите години на минатиот век, за што научникот Harald zur Hausen ја доби Нобеловата награда за медицина во 2008 година
Колку е важно вакцинирањето на младите девојчиња?
Д-р Димитров: Вакцинирањето е важно за двата пола, (gender neutral vacctination). Покриеноста со вакцинација е многу важна за секоја заедница, бидејќи колку е поголем бројот на вакцинирани девојчиња и момчиња, толку е поголема заштитата на заедницата во која што живеат.
За жал во многу средини, и кај нас, но и и во развените земји, се јавуваат антивакциналните групи кои го создаваат хаосот во умот на оние кои треба да се вакцинират и на нивните родители. Но, ако направиме споредба со земји, каде што не само што е развиено здравството, туку е развиена и свеста за важноста на вакцинирањето, како што се нордиските земји или Швајцарија, ќе видиме дека покриеноста со ХПВ вакцинацијата се ближи до 100 отсто.
Од кои типови штити вакцината што се користи кај нас и колкав период, со оглед на тоа дека забелешките на родителите одат најчесто во оваа насока?
Д-р Димитров: Вакцината што моментално се користи кај нас штити од два типа на вирусот кои предизвикуваат малигни болести, тоа се типовите 16 и 18 и два типа кои ги предизвикуваат 94 отсто од гениталните брадавици (кондиломи), кои исто така се, не само здравствен, туку и социјален проблем.
Од пред две години во светот во оптек е вакцината која штити од девет типа на ХПВ вирусот и покриеноста на типови кои предизвикуваат малигни болести, не само во аногениталната регија туку и во областа на главата и вратот, достигнува до 92 отсто. Минатата година во октомври беше нејзината промоција и очекуваме во текот на наредните години ќе се користи и кај нас.
Што се однесува на периодот за кој штити вакцината, засега, со студиите кои се почнати пет години пред одобрувањето и воведувањето на вакцината во 2006 година, се дошло до заклучок дека имунолошкиот одговор што го создава може да трае и доживотно, според количеството на антитела што се создаваат во крвта на вакцинираната личност. Еден доказ за тоа е што, и покрај најригорозните испитувања кои се водат кај веќе вакцинираните девојчиња од 2000 година, не е познат ниту еден единствен случај (breakthrough case), кој што би докажал дека имунитетот на вакцининираните личности е намален и дека дошло до појава на некои од болеститите од кои штити вакцината.
Каков е одзивот за вакцинирање против ХПВ кај нас?
Д-р Димитров: Кај нас во последните години се одржува стандардното ниво на околку 50 отсто вакцинирани млади девојчиња. За жал, имаме голем проблем со антивакциналните групи кои спроведуваат анти кампања. Јас секогаш сакам да го истакнам најпозитивниот пример на Австралија каде што покриеноста и организираноста на вакцинацијата оди одлично, со успешно втерување во агол на антивакциналните групи и после толку години успешни кампањи за вакцинирање од 2008 година досега, се гледа огромен пад на инциденцата на предраковите промени, како и на гениталните брадавици (кондиломи), како кај населението кое е вакцинирано, така и кај тоа што е невакцинирано, бидејќи тоа е заштитено преку вакцинираната популација.
Дали може да се вакцинираат и постари девојчиња, дали вакцината е поврзана со првиот сексуален однос?
Д-р Димитров: Според клиничките упатства на светските здруженија, како и на Бирото за храна и лекови на САД (FDA), вакцинирањето се препорачува до 45 година од животот, независно од сексуалната активност на личноста. Во повеќето од земјите е препорачано да се вакцинираат девојчињата на 12 годишна возраст и момчињата на 14 години. Родителите кои не ги вакцинирале децата на овие возрасти можат да размислуваат тоа да го направат и на поголема возраст, но мора да се каже дека во најголемиот број земји на овие дадени возрасти вакцинирањето е бенифицирано, а во секој друг период, односно возраст, тоа би било на финансиски товар на родителите или на личноста која се вакцинира.
Кога едно младо девојче треба да го направи својот прв гинеколошки преглед и кога треба да го направи првиот ПАП-тест?
Д-р Димитров: Првиот ПАП-тест секоја девојка треба да го направи до 21. година од животот. Што се однесува на првиот гинеколошки преглед, тој би требало да биде најдоцна до три години од првиот сексуален однос.
