Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Mозочниот удар претставува сериозна болест која се карактеризира со нагло (акутно) оштетување на мозочните функции. Оваа лезија на мозочната активност може да биде фокална т.е. да зафати одреден дел од мозокот, како и глобална, да предизвика и губење на свест со целосно оштетување на мозочната активност, објаснува м-р спец. д-р Горан Колевски, специјалист невролог.
Какви видови на мозочен удар постојат?
М-р спец. д-р Колевски: Постојат два вида мозочен удар – хеморагичен (мозочно крвавење) и исхемичен удар (мозочен инфаркт). Мозочното крвавење настанува поради прснување (руптура) на мозочен крвен сад. Најчесто, ова настанува при нагло и прекумерно покачување на крвниот притисок.
Исто така, кај некои пациенти мозочното крвавење настанува и поради руптура на аневризма (проширување) на мозочен крвен сад. При руптурата на крвниот сад доаѓа до излевање на крвта во мозочното ткиво, при што доаѓа до нагло оштетување на дел од мозочните функции. Исхемичниот мозочен удар настанува поради затнување (оклузија) на крвен сад во мозокот, при што настанува таканаречен мозочен инфаркт. Имено, при оклузија на крвниот сад доаѓа до престанување на циркулацијата во дел од мозокот, поради што настанува трајно oштетување на дел од мозокот-мозочен инфаркт.
Постои и таканаречена „транзиторна исхемична атака’’ (ТИА), при која доаѓа до привремено оштетување на мозочните функции, најчесто во траење на еден час, по што доаѓа до целосно спонтано оздравување и повлекување на симптомите.
Kои се причините за појавата на мозочниот удар и која е честотата на негово настанување?
М-р спец. д-р Горан Колевски: Мозочниот удар е честа болест. Според медицинската статистика мозочниот удар е втора причина за смртност во светот, а претставува и најчеста причина за инвалидитет во светски рамки. Состојбата е слична и во нашата земја, каде што дневно околу 5 пациенти добиваат мозочен удар.
Најчести причини поради кои се јавува мозочен удар се: покачен крвен притисок, дијабетес, срцева аритмија, артеросклероза со стеснување (стеноза) на крвните садови на вратот и во мозокот, прележан срцев инфаркт, пушењето, зголеменото ниво на масти во крвта, физичка неактивност, стрес.
Какви оштетувања може да предизвика мозочниот удар?
М-р спец. д-р Колевски: Во зависност од тоа во кој дел на мозокот настанува и колкав дел од мозокот е оштетен, мозочниот удар доведува до акутно оштетување на мозочните функци: отежнат до невозможен говор, ослабеност или целосно одземање на екстремитетите (најчесто од едната страна на телото), искривување на лицето, отежнат вид, вртоглавица, тегоби поврзани со свеста и сл. Со оглед дека овие симптоми се јавуваат нагло, клиничката слика на мозочниот удар најчесто е драматична.
Докторе, може ли да се спречи мозочен удар?
М-р спец. д-р Колевски: Мозочниот удар може да се спречи. Според статистиката, околу 80% од мозочните удари можат да се превентираат со промени во начинот на живот (откажување од пушењето, зголемена физичка активност, соодветна исхрана, намалување на стресот), како и со навремени превентивни дијагностички прегледи.
Една од најважните дијагностички методи е сонографијата, односно ултразвучното испитување на крвните садови на вратот и во мозокот.
Оваа дијагностичка метода уште се вика и колор доплер сонографија. Постои сонографија на екстакранијалните (вратните) и транскранијалните (мозочните) крвни садови. Се работи за брза и неинванзивна/безболна дијагностичка процедура со која на едноставен и прецизен начин се испитува целосната циркулација, како и постоењето на стеноза (стеснување) или оклузија (затегнување) на овие крвни садови. Исто така се мерат и количеството и степенот на артериосклеротичните наслаги во sидот и во внатрешноста на крвните садови. Истите параметри се испитуваат и со транскранијалната сонографија, со која се врши егзаминација на состојбата на мозочната циркулација.
Екстракранијалната и транскранијалната сонографија се многу важен дијагностички методи за превензија од појавата на мозочен удар. Доколку навремено се утврди некакво оштетување на крвните садови на вратот и и во мозокот, може навремено да се даде соосветна терапија или пациентот да се упати на понатамошни тераписки процедури, со што шансите за мозочен удар ќе се сведат на минимум.
Секој пациент кој некогаш имал ТИА (транзиторна исхемична атака) или доживеал мозочен инфаркт, треба да се испита на овој апарат за да се утврди евентуално постоење на микроемболуси во неговата циркулација. Исто така, секој пациент кој боледува од дијабетес има покачено ниво на масти во крвта, има артеросклероза, аритмија, венска инсуфициенција или други васкуларни ризик-фактори, има индикација за транскранијален доплер мониторинг. Во медицинската литература е познато дека и пациентите со мигрена и друг тип хронични главоболки треба да ја испитаат својата мозочна циркулација.
