Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
„Акутните воспаленија/отити, но и воспаленијата со излив во средното уво/секреторните отити, се карактеристични за деца со чести горнореспираторни инфекции, најчесто инфекции во носот и проблеми врзани со третиот крајник“, вели прим. д-р Борислав Гогушевски, оториноларинголог. Овие воспаленија/отити претставуваат многу честа патологија во детската возраст, при што е од особено значење раната детекција, сеопфатната дијагноза и адекватниот третман, кои значително го намалуваат ризикот од појава на компликации.
Еден од најкарактеристичните проблеми во детската возраст се воспаленијата на ушите (отити). Во какви форми се јавуваат?
Прим. д-р Гогушевски: Увото анатомски е поделено на три дела: надворешно уво, средно уво и внатрешно уво. Најчесто кога зборуваме за инфекција на ушите се мисли на инфекција на средното уво, значи оној дел во којшто се сместени слушните ковчиња, поставен помеѓу ушното тапанче и полжавчето/внатрешното уво. Инфекциите во овој простор најчесто се манифестираат како акутни воспаленија на увото, но има и т.н. скриени форми на воспаление на ушите или секреторни отити/отити со ефузија односно излив во средното увo.
Овие воспаленија/отити претставуваат многу честа патологија во детската возраст. Околу 75-80 % од децата поминуваат низ најмалку една епизода на акутен или секреторен отит.
Ненавремено дијагностицирани и несоодветно третирани преставуваат основа за создавање на хроничните воспаленија на ушите, но можат да доведат и до сериозни компликации.
Што всушност претставуваат овие отити, воспаленија на средното уво?
Прим. д-р Гогушевски: Акутни воспаленија/отити, но и воспаленијата со излив во средното уво/секреторните отити, се карактеристични за деца со чести горнореспираторни инфекции, најчесто инфекции во носот и проблеми врзани со третиот крајник. Зошто се важни овие проблеми? Затоа што третиот крајник е поставен анатомски во делот на сводот на ждрелото/или епифарикс каде што се наоѓа странично поставен фарингеалниот отвор на Евстахиевата туба (цевчето кое го поврзува средното уво со сводот на ждрелото). При постоење на зголемен трет крајник, чести горно-респираторни инфекции или алергии тие влијаат на отворот на Евстахиевата туба и ја намалува нејзината функција. Се ствара негативен притисок на увото, поради намалената функција на Евстахиевата туба и ако тој трае подолго време, доведува до стварање на течност/секрет во увото. Воедно инфективниот материјал од епифаринксот и носот може да се прошири кон увото и да настане инфекција.
Како ова влијае врз детето?
Прим. д-р Гогушевски: Бидејќи средното уво е простор во кој се наоѓаат слушните ковчиња, звучните бранови од надворешната средина доаѓаат преку надворешниот слушен канал, предизвикуваат треперење на ушната мембрана/ушното тапанче, тие треперења се пренесуваат понатаму преку слушните ковчиња и преку последното слушно ковче доаѓаат до течноста во внатрешното уво. Потоа се создава стимулација на нервни клетки во внатрешното уво и како електрични импулси преку нервните патишта понатаму го даваат феноменот на слухот.
Намалениот слух кај децата може да доведе и до пречки во развој на говорот
Што се случува ако имате течност во средното уво? Тогаш тие вибрации нема да бидат соодветни, ќе бидат намалени, затоа и се појавува проблем во слухот кај децата, односно појава на спроводна редукција на слухот. Зошто велиме спроводна? Затоа што ние слушаме на два начина: преку надворешниот слушен канал, кога се пренесуваат звучните бранови преку воздухот, и преку коскен пат, тоа е втората компонента на слушањето. Во конкретниов случај, пореметувањето на слухот ќе настане поради проблемите врзани со преносот на звучните бранови поради присуство на течност/секрет во средното уво и на испитувањето на слухот или аудиометрија, се разбира, доколку возраста на детето дозволува, ќе добиеме пад во спроводната компонента. Ова е типично за секреторните отити, но може да се регистрира и кај акутните отити. Намалениот слух кај децата може да доведе и до пречки во развој на говорот.
Кај акутните отити постои опасност од перфорација на тапанчето и појава на секрет во надворешниот слушен канал, ширење на инфекцијата кон коскените структури, но и други важни структури во околината/мастоидниот продолжеток, мозочни структури
Разликата помеѓу воспаленијата на ушите е болката, односно нејзиното изостанување, што е случај кај секреторните отити. Која е другата симптоматологија на овие воспаленија?
Прим. д-р Гогушевски: Разликата е, пред се, во нивната симптоматологија. За акутните отити карактеристичен симптом е болката, најчесто интензивна, непријатна, проследена со други општи симптоми на инфекција. Помалите деца болката ја манифестираат како вознемиреност, будење при спиење, будење со плач при спиење. Дури од одредена возраст, од една и пол или две години па нагоре, во зависност од развојот на детето, самото дете може да се пожали на болка во увото.
Кај секреторните отити недостасува болката како симптом, а главните симптоми се чувство на исполнетост на увото и намалување на слухот, но овие симптоми децата, особено помалите, потешко ги забележуваат. Вообичаено тоа се проблеми поврзани со отежната комуникација, потешкотии во следење на наставата, кога ги повикувате не се одзиваат веднаш или ако гледаат ТВ го појачуваат звукот.
Многу е битно и колку долго стои секретот во увото. Доколку тој опстојува подолго време во просторот на средното уво истиот станува се погуст, а симптомите стануваат се поизразени. Затоа е од особена важност раната дијагностика која дава повеќе можности за адекватен и правовремен третман.
Кои дијагностички методи се користат при воспаление на ушите?
Прим. д-р Гогушевски: Акутните воспаленија и воспаленијата со излив/секреторни отити, во принцип, бараат соодветна и правовремена дијагностика. Отоскопскиот преглед претставува преглед на надворешниот слушен канал и ушното тапанче со отоскоп или ушен спекулум, инструмент во форма на инка, којашто се внесува во надворешниот слушен канал. Со уфрлање на светло преку неа се набљудува тапанчето и одредени промени укажуваат на постоење на воспаление. Конкретно, кај акутните воспаленија се забележува зацрвенето, хиперемично тапанче со разни промени кои може да ни асоцираат за степенот, локализацијата на процесот во самиот простор на средното уво. Ова е основно дијагностичко средство.
Помалите деца болката ја манифестираат како вознемиреност, будење при спиење, будење со плач при спиење. Дури од одредена возраст, од една и пол или две години па нагоре, во зависност од развојот на детето, самото дете може да се пожали на болка во увото
За разлика од отоскопијата, отомикроскопијата вклучува користење на отомикроскоп (микроскоп за преглед на уво), кој нуди можност за зголемување на видното поле, во зависност од неговите технички можности, најчесто се зголемува до 20 пати. Тапанчето се гледа најмалку 20 пати поголемо, а тоа значи дека и најмалата промена може многу полесно да се забележи. Затоа ние велиме дека отомикроскопијата е златен стандард во дијагностиката воопшто, не само кај воспаленијата, туку и кај другите промени, пред се, во средното уво. Особено е важна отомикроскопијата кај помалите деца.
Секако, дека треба да се процени и третиот крајник, затоа што воспаленијата на ушите се често поврзани со зголемен трет крајник или т.н. аденоидни вегетации. Се користи инструмент, кој се вика назофарингофиберскоп, флексибилен, адаптибилен инструмент на конфигурацијата на носните простори и сводот на ждрелото. Овозможува прецизна евалуација на горните дишни патишта, пред се, состојбата на носните простори и третиот крајник.
Постојат и други дополнителни методи на испитувања кои се позастапени кај секреторните отити. Тоа е тимпанометрија, која има свое значење и кај акутните отити. Се отчитува со внесување на сонда во надворешниот слушен канал којашто дава променлив притисок во каналот. Тој променлив притисок во еден момент треба да се изедначи со притисокот во средното уво. Тоа е практично показател за функционалната спообност на средното уво. Што значи тоа? Ако имаме класично воспаление на увото, имаме течност во увото. Ако имаме секреторен отит/излив, повторно имаме течност. При овие состојби тимпанометријата ќе покаже рамна крива /тип B. Овие две форми честопати преминуваат една во друга. Можеби не секогаш можеме да направиме разлика за што се работи, затоа што акутниот отит во текот на излекувањето во една фаза поминува во секреторен отит, пред да се излечи, па може да го „уловиме“ во таа фаза. И обратно, течноста која стои внатре кај секреторните отити може да се инфицира па да настане акутен отит. Тука некогаш тешко се доаѓа до вистинската дијагноза, но во главно се прави дистинкција доколку се користат дијагностичките методи, но, секако, и врз база на исцрпната анамнеза. Тимпанометрија е објективен метод, може да се изведува независно од возраста. За дополнителна проценка на состојбата на слухот се користи аудиометриското испитување. Бидејки се работи за субјективен метод, кој побарува соработка од страна на пациентот, таа може да се користи кај децата над 4-годишна возраст.
Како се одвива третманот при акутни и секреторни отити?
Прим. д-р Гогушевски: Третманот кај акутните отити вообичаено се состои во антибиотска терапија според одредени протоколи. Брис не можеме да земеме од средното уво затоа што постои бариерата на тапанчето, но постојат некои податоци за поврзаност на микробиолошкиот наод во носот и наодот во средното уво и тоа е некаде кај 75 отсто од случаите што може да не насочи во третманот. Покрај антибиотик, најчесто се користат и капки во носот или спреј за деконгестија, намалување на отокот, да се подобри функцијата на Евстахиевата туба. Секако, треба да се види третиот крајник доколку се повторуваат инфекциите и ако е зголемен и прави чести воспаленија, треба хируршки да се третира.
Кај втората форма, секреторните отити, во почетокот се препорачува конзервативен третман. Во почетокот можеби антибиотска терапија/зависно од проценката, секако, да се процени и третиот крајник и некој период да се следи детето, затоа што во таа форма е најтешко да се дефинира кога почнуваат симптомите. Контрола на алергиите, исто така, има важност и кај акутните и кај секреторните отити. Поголемиот дел од протоколите препорачуваат 3-6 месеци период на следење, во зависност од степенот на првичната проценка, која е најтешко да ја добиеме. Но доколку на првиот преглед добиеме класична слика на промена на ушното тапанче односно средното уво/розеникаво, заматено, вовлечено тапанче, ако добиеме голем пад на слухот, тимпанометриски B крива, автоматски времето на следење се скратува. Кој би бил овде третманот? Ако има трет крајник, тој хируршки се отстранува, но најчесто бидејќи е проблем течноста којашто заостанува, ако не може по природен пат преку Евстахиевото цевче да се издренира, тогаш се прави артифицијален отвор, односно друг пристап за да се извлече течноста. Се прави мал отвор на тапанчето и со аспиратор се извлекува течноста, се чисти увото, а потоа се става вентилационо цевче, кое стои на тапанчето 6 – 12 месеци. Самиот процес на санирање на средното уво и враќање во нормалната функција предизвикува ова цевче постепено да се исфрла кон надвор, а истовремено отворот каде што е поставено се затвора. Ова цевче помага кај секреторните отити, но може да се користи и кај повторувачки епизоди на акутни отити.
Дел од третманот на отитите е, секако, и контрола на другите ризик фактори: покрај честите горно-респираторни инфекции, доењето, пасивното пушење, социо-економски услови на живеење, аерозагадувањето, се поголемиот престој на децата во дневните центри за згрижување.
Во секој случај раната детекција на овие воспаленија, сеопфатната дијагноза и адекватниот третман значително го намалуваат ризикот од појава на компликации.
