Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
Проф. д-р Бауке Оудега e претседател на Федерацијата на европски микробиолошки здруженија – ФЕМС, под чија закрила, неодамна во Охрид се одржа Симпозиум, насловен „Emerging infections“. Д-р Оудега доаѓа од Амстердам, Холандија, но вели дека е воодушевен од Охрид и дека планира тука да се врати на одмор. „Доаѓам од Амстердам, но не живеам таму. Живеам десетина километри северно од Амстердам, поблиску до крајбрежјето, во град кој вика Заандам и кој е познат, пред се, по ветерниците. Имаме илјадници ветерници кои се користат за најразлично производство, за сечење на дрво, правење бои, тоа е индустриска област. Блиску е до крајбрежјето, па може да се шета и да се вози велосипед покрај плажа“, ни раскажа д-р Бауке Оудега, како вовед во интервјуто за „Панацеа“.
Професоре, Вашите примарни интереси се бактериоцините, секреција на протеини, биосинтеза на мембрански протеини, фактори на адхезија и интестинални инфекции. Што е толку фасцинантно околу протеините? Имав можност да бидам дел од Вашето предавање на 6. Конгрес на микробиолозите на Македонија и она што го забележав беше инспиративно. После долги години на работа и истражувања, Вие се уште зборувате со истиот жар, страст за бактериите.
Проф. д-р Оудега: Тоа зависи од личноста. Но мене навистина ми се отворија очите кога почнав да учам за бактерии, а посебно бев заинтересиран за структурата на мембраната, периплазмата и надворешната мембрана на грам негативните бактерии. Се разбира, во меѓувреме се развија многу генетски техники и сега може да ги секвенционираме гените, но гените не се многу интересни за мене, далеку поинтересни се продуктите произведени од гените, а тоа се протеините.
Кога ќе почнете да ги проучувате внимателно протеините, тие формираат структури кои навистина се како машини. Се вртат, одат нагоре-надолу, тие се како ветерници, продуцираат, се движат, работат како пумпи, може да собираат работи… Па, тоа е навистина фасцинантно! Тие се фасцинантни структури и гледате дека речиси се е возможно ако навлезете подлабоко во детали во структурата, ќе видите колку се гениозни тие структури!
Вие сте Претседател на ФЕМС, Ви благодарам што ги поддржувате нашите микробиолози и што најдовте време и лично да бидете дел од неодамнешниот Конгрес. Какви се идните планови на ФЕМС?
Проф. д-р Оудега: Пред да станам претседател на ФЕМС во 2016 година бев во бордот и три години бев заменик-претседател на ФЕМС, одев на сите состаноци и учев се повеќе и повеќе за Организацијата. Мојот мандат завршува кон крајот на наредната година, кога ќе му го препуштам местото на мојот наследник, значи, се уште има време за работа.
Во моментов сме во процес на промена. Промената, повеќе или помалку ја зафаќа нашата канцеларија во Делфт, која станува се попрофесионална, а во минатото функционираше повеќе како поддршка. Членовите на бордот размислуваат за стратегијата и правецот во кој треба да се движи Организацијата, на пример, треба да имаме летна школа, ова е стратегиска одлука.
Извесен период имаше само еден антибиотик на кој немаше развиено ризистентност – Colistin, но што се случи? Беше употребен во високи дози од страна на фармерите за стоката и тоа предизвика проблем. Се разви резистенција и се прошири низ целиот свет. Затоа, треба да бидеме многу внимателни со новите антибиотици
Вашата финансиска канцеларија е во Лондон, а во позадината е „Oxford University Press“, кој е издавач на престижните списанија на Вашето Здружение, од каде што ги црпите најголемиот дел од средствата.
Проф. д-р Оудега: Најголемиот дел од сметководството и нашите средства се во Лондон, на пазарот на акции. Имаме професионалци кои работат со парите. Главниот приход доаѓа од списанијата на „Oxford University Press“, околу 70-80 проценти, но мора да бидеме внимателни бидејќи светот на издаваштвото се менува. Во минатото беа само весници и списанија, сега весниците се дигитални, како и многу научни списанија. Времињата се менуваат, па и приходот од издавачите се менува, се ќе оди онлајн, луѓето ќе треба да платат за да објават. Овие промени треба да бидат усвоени на вистинскиот начин за да можат сите да се прилагодат. Исто така, потребен ни е и стабилен приход, а дел од него доаѓа и од организација на нашиот голем Конгрес.
Протеинските молекули вршат неверојатен спектар на функции во сите форми на животот – од варење на храната и репликацијата на гените до ширењето на сигналите во клетките и нервниот систем. Разбирањето на протеинските молекули може да помогне во лекувањето или спречувањето на заболувања, какво што е Алцхајмерова болест, чија главна причина се дисфункционалните протеини – мала промена во структурата на протеините може да предизвика катастрофа. Дали добро ги разбираме протеините? Се предвидува дека до 2050 година отпорноста на антибиотици ќе биде водечка причина за смртност!
Проф. д-р Оудега: Малите мутации чинат резистенција на антибиотиците и неефикасност. Точно, се предвидува дека до 2050 година отпорноста на антибиотици ќе биде водечка причина за смртност. Исто така, и Алцхајмеровата болест ќе биде многу висока.
Многу е тешко. Ние разбираме и гледаме дека ова се случува, но тешко е да се блокира или да се тргне настрана овој процес. Ситуацијата е комплицирана. Единствената работа која навистина може и треба да ја направиме е да бараме нови антибиотици на кои бактеријата не е резистентна и тогаш, да ги чуваме на сигурно и да ги даваме само кога навистина се потребни, во случај да се резистентни на други антибиотици. Потребни ни се „бекап“ антибиотици за да ги излекуваме овие пациенти.
Што се случува сега? Извесен период имаше само еден антибиотик на кој немаше развиено ризистентност – Colistin, но што се случи? Беше употребен во високи дози од страна на фармерите за стоката и тоа предизвика проблем. Се разви резистенција и се прошири низ целиот свет. Затоа, ТРЕБА ДА БИДЕМЕ МНОГУ ВНИМАТЕЛНИ СО НОВИТЕ АНТИБИОТИЦИ.
Има ли нови антибиотици во најава?
Проф. д-р Оудега: Има неколку кои се во план. Извештаите се ветувачки, но потребно е долго време пред да излезат.
И пак ќе потенцирам: треба да се биде внимателен со новите антибиотици. Иако на крајот сепак бактеријата ќе го има последниот збор. И ние ќе ги изгубиме битките.
Климатските промени се огромен глобален проблем, покачувањето на нивото на морињата, затоплувањето на океаните, зголемената појава на бури и поплави во некои делови од светот или суши во други… Сиве овие промени ги засегаат и микробиолошките заедници. Какви се предвидувањата, што може да очекуваме во иднина?
Проф. д-р Оудега: Има многу убави примери. На пример, епидемијата на колера, болест во Бангладеш или Индија, често се поврзува со климатските промени. Тешко е да се објасни, но во кратки црти тоа значи дека во одредени години, правецот на ветерот и температурата на водата во морето се покачуваат, растат, повисоки се и тоа значи дека Vibrio cholerae, бактерија која е секогаш таму, подолго време останува жива и може да се размножи и многу луѓе да бидат заразени. Тоа значи епидемија. Ако температурата на водата е постудена во сезоните кога вообичаено треба да биде, ризикот од епидемија е низок, бидејќи бактеријата во ладна средина не може да опстане и умира, не може да зарази многу луѓе.
Ако имаме промена на климата имаме и инвазија на видови, птици, полжави, муви… На пример, тигрестиот комарец е сега често во Европа што не беше случај во минатото. Тој со себе носи вируси кои се многу опасни
Ова е чист пример како температурата на морската вода има влијание на животниот век на патогените бактерии, а со тоа и на епидемија на инфекција. Ова важи и за вирусите и другите бактерии. Значи, ако имаме промена на климата, имаме инвазија на видови, птици, полжави, муви… На пример, тигрестиот комарец е сега често во Европа што не беше случај во минатото. Тој носи со себе вируси кои се многу опасни. Како што гледате, промените во климата предизвикуваат и промени во движењето на сите видови на организми и исто така, бактерии и патогени бактерии, болести, вируси… Ова е битен проблем, против кој, тешко можеме да се бориме.
Професоре, за крај, да ни објасните една дилема врзана со протеините од храната. Протеините содржани во јајцето се сметаат за најквалитетни протеини. Дали е ова точно?
Проф. д-р Оудега: Не сум сигурен. Јас сакам јајца и се додека се микробиолошки сигурни, мислам дека се убава храна. Но не сум сигурен дали протеините во јајцето се во принцип поинакви од протеините, на пример, во месото или гравот? Генерално земено, мислам дека, на пример, е подобро да се јадат јајца отколку пилешко месо. Во денешно време многу пилиња растат на фарми или во индустриски услови, кадешто се сместени илјадници пилиња на мал простор, а тоа не е здраво. Бидејќи има толку многу пилиња шансите за инфекции се многу високи, па мора да се користат разни средства за да се исчистат. Протеините од мешунките, зеленчукот се подобар избор, а чинат и помалку.
