Пишува: Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
Депресијата е болест за која во последно време многу се разговара во јавноста. Тоа е болест која е одамна позната, но ретко и тешко препознаена во реалноста, дури и да се појави во нашето најблиско опкружување или во семејството. Тенка е линијата меѓу тагата и депресијата, тешко се дијагностицира и не го тангира само болниот туку и неговото семејство. Многумина сметаат дека за надминување на депресијата се потребни само внимание, љубов и мир во семејството, но всушност е неопходна и стручна помош.
За сите аспекти на депресијата разговараме со проф. д-р Димитар Боневски, невропсихијатар во Центарот за ментално здравје „Центар“ при Психијатриска болница „Скопје“
Што е депресија, дали е состојба или болест?
Проф. д-р Боневски: Депресијата е болест позната уште од античко време. Нејзиното име доаѓа од латинскиот јазик, од зборот deprimere, што значи туркање или нуркање. Во депресија, расположението е потиснато и таквото патолошки спуштено расположение е основна карактеристика на оваа состојба. Терминот депресија многу често се користи во медиумите и во секојдневниот говор, кој понекогаш е оправдан, а понекогаш неоправдан. Значи, депресија се нарекува и она што не е вистинска депресија, туку само некоја форма на незадоволство или нерасположеност.
Која е разликата меѓу тага и депресија, како да се препознае?
Проф. д-р Боневски: Границата меѓу “обичната” тага и депресијата е често тенка и нејасна. Сите сме понекогаш во состојба на тага, што не значи дека сме во депресија. Тагата е една од четирите основни емоции заедно со радоста, стравот и лутината. Состојбите на тага се неизоставен дел од животот на секој поединец, но тагата трае пократко, има појасна причина и во одреден разумен период истата се надминува ослободувајќи ја душата за позитивни животни доживувања. Од друга страна, депресијата е сериозна болест која треба да се препознае на време, многу внимателно да се разбере и задолжително да се лекува.
Кои се симптомите?
Проф. д-р Боневски: Понекогаш е лесно да се препознае и дијагностицира депресијата, а понекогаш тоа може да биде мошне тешко. Имено депресијата е болест со безброј лица, што често не е лесно да се види и да се направи разлика. Понекогаш доминираат телесни потешкотии или вознемиреност додека основниот симптом-снижено расположение е потешко приметлив. Таканаречените атипични депресии чинат скоро една третина од вкупниот нивни број.
За да се дијагностицира депресија потребно е присуство на пет (или повеќе) од следните симптоми:
- Депресивно расположение поголем дел од денот, речиси секој ден, што се наведува како субјективна изјава или е констатирано од околината;
- Значително намален интерес и / или задоволство во сите (или скоро ситеактивности поголем дел од денот, речиси секој ден);
- Значително губење на тежината (на пример, повеќе од 5% од телесната тежина месечно) или зголемување на телесната тежина, или намалување или зголемување на апетитот;
- Несоница или (поретко) прекумерно спиење;
- Психомоторно нарушување / агитација (раздвиженост) или забавување (констатирано од околината);
- Замор или губење на енергија;
- Чувство на безвредност или голема/ несоодветна вина;
- Намалена способност за размислување или концентрирање, или нерешителност (или како субјективно чувство или видливо од другите);
- Размислувања за смрт, самоубиствени идеи без посебен план, обид за самоубиство или посебен план за самоубиство.
При тоа неопходно е да е присутен еден од првите два симптоми.
Депресијата може да се манифестира од најраната возраст, па се до инволутивната фаза во животот. Истражувањата и клиничката пракса потврдуваат дека зачестеноста на депресијата се зголемува со стареењето, па највулерабилен период за развој на депресија е т.н. трета доба. Сепак, секоја животна фаза има свои етиолошки чинители, а депресијата во секоја животна доба има специфики во својата манифестација. Се смета дека близу 2 отсто од децата во препубертетскиот и до 8 отсто од децата во пубертет и адолесценција имаат депресивно растројство, но често депресивноста во овој период е со атипични манифестации како вознемиреност, нарушена концентрација и сл. и во огромен процент останува недијагностицирана. Битно е да се напомене дека, за жал, кај возрасната група од 15–29 години самоубиството поради депресија е втората водечка причина за смрт по сообраќајните несреќи.
Депресијата значајно го нарушува животот на една личност. Таа предизвикува долготрајни и тешки чувства на тага, безнадежност и губење интерес за активности. Исто така може да предизвика физички симптоми на болка, промени во апетитот и проблеми со спиењето.
Дури и за луѓето кои страдаат од поблаги форми на депресија таа може да влијае на многу аспекти на нивниот живот. Депресијата може да ги комплицира сериозните здравствени состојби, како што се срцеви заболувања, дијабетес, рак итн.
Колку се чести самоубиствата кај депресија?
Проф. д-р Боневски: Секако најстрашната последица од депресијата е самоубиството. Околу 15 отсто од заболените од депресија прават самоубиство, а се смета дека од вкупниот број на самоубиства дури 60 отсто се должат на депресија.
