Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
Епилептичните напади се случуваат поради неправилно електрично празнење на мозочната кора. При класичен напад пациентот одеднаш губи свест и се појавуваат грчеви, но постојат и многу под типови, кои имаат специфична манифестација. Какви се напади има, која е етиологијата и како се одвива лекувањето на овие пациенти? Кои пациенти се кандидати за хирушко лекување и која е иднината на лекувањето на епилепсијата? Проф. д-р Јовица Угриновски, неврохирург, ги има одговорите на овие и други прашања поврзани со третманот на епилепсијата.
Што претставува епилепсијата?
Проф. д-р Угриновски: Терминот епилепсија на македонски би бил напади, коишто се случуваат поради неправилно електрично празнење на мозочната кора. Тоа значи дека одредено жариште на мозочната кора испраќа електрични сигнали во различни делови на мозокот и како последица на тоа се јавуваат епилептичните напади.
Епилептичните напади можат да бидат најразлични. Класичен епилептичен напад е т.н. голем напад, при којшто пациентот одеднаш губи свест и се појавуваат грчеви. Значи, кога ќе се спомене епилепсија народот мисли на овој тип на епилепсија, меѓутоа има и многу под типови. Има т.н. парцијални епилептични напади или фокални епилептични напади, коишто не се манифестираат со губиток на свест, туку се манифестираат со грчеви, стегање на едната страна на телото или на еден дел од телото или со одредени сензации, како трнење на рака или нога од една страна итн.
Причината може да биде непозната и никогаш да не се открие, тоа се т.н. идиопатски или генуини епилептични напади. Понатаму, причина може да биде постоење на тумор на мозокот, постоење на лузна или фокус на мозокот после повреда, траума на главата, одредени инфективни и паразитски заболувања
Покрај конвулзивни епилептични напади постојат и т.н. неконвулзивни напади.
Проф. д-р Угриновски: Неконвулзивните напади се јавуваат без грчење на мускулатурата на целото тело или на еден дел од телото и тоа се т.н. аудитивни или слушни епилептични напади – тогаш пациентот слуша одредени звуци, шумови, музика и сл.; визуелни епилептични напади кадешто добива визуелни импулси како светки, слики, светло – темно и сл.; мирисни халуцинации, каде што пациентот доживува мириси коишто актуелно не постојат: мирис на изгорено, мирис на запалена гума и сл. и други типови на епилептични напади како што се дежа ву (deja vu), апсанс итн.
Што е етиологијата, причината за појава на овие епилептични напади?
Проф. д-р Угриновски: Причината може да биде непозната и никогаш да не се открие, тоа се т.н. идиопатски или генуини епилептични напади. Понатаму, причина може да биде постоење на тумор на мозокот, постоење на лузна или фокус на мозокот после повреда, траума на главата, одредени инфективни и паразитски заболувања исто така можат да бидат причина за појава на епилептични напади. Со други зборови, постои широка плејада на патолошки односно етиолошки фактори коишто можат да се манифестираат со епилепсија.
Хируршкото лекување има индикација при хируршки отстранливи пореметувања како што е тумор на мозокот, кој нормално би требало да биде отстранет или малформација како што е каверном, сплет на капиларни крвни садови или артериовенска малформација, во тој случај хируршката интервенција е неизбежна
Што откако ќе се дијагностицира епилепсија, како се одвива понатаму лекувањето?
Проф. д-р Угриновски: Главното прашање е: имаме пациент којшто добил епилептичен напад и што понатаму? Постои одреден алгоритам којшто треба да се следи кај секој пациент и отприлика изгледа вака: третманот започнува со детален невролошки преглед, правење на ЕЕГ – снимање на мозочната активност, правење на компјутерска томографија и нуклеарна магнетна резонанца. Ова се незаобиколни иследувања коишто треба по алгоритам да се направат кај секој од овие пациенти. Понатаму, може да се прават и специјални ЕЕГ снимања, снимања во сон…, но тоа се специфични иследувања.
Почетната терапија, доколку не се работи за тумор или некоја друга малформација којашто може да се отстрани хируршки, е медикаментозна. Се започнува со т.н. single medication или единечна медикаментозна терапија, се дава еден антиепилептик. Доколку со тој антиепилептик се успее нападите потполно да се загубат или да останат, но ретки и краткотрајни, се продолжува со таа терапија. Ако со таа медикација не се успее да се контролираат епилептичните напади, тогаш се додава уште еден антиепилептик, двојна антиепилептична терапија. Доколку и таа двојна терапија не доведе до посакуваниот резултат, комбинацијата понатаму, додавањето на трет или друг антиепилептик ретко дава ефект. Најпаметно е да се задржи на максимум два антиепилептика.
Почетната терапија, доколку не се работи за тумор или некоја друга малформација којашто може да се отстрани хируршки, е медикаментозна
Доколку со конзервативната медикаментозна терапија не се постигне контролирање на епилептичните напади, односно не помогне ниту двојната антиепилептична терапија, кој е следниот чекор?
Проф. д-р Угриновски: Тогаш доаѓа предвид хируршкото лекување на епилепсија. Хируршкото лекување има индикација при хируршки отстранливи пореметувања како што е тумор на мозокот, кој нормално би требало да биде отстранет, или малформација како што е каверном, сплет на капиларни крвни садови или артериовенска малформација, во тој случај хируршката интервенција е неизбежна. Отстранување на туморот или оваа малформација најчесто доведува до отстранување на епилептичните напади иако пациентот и после операција одредено време ќе биде под антиепилептична терапија.
Каков е третманот на оние епилептични напади кои немаат ваква позадина во етиологијата?
Проф. д-р Угриновски: Во тој случај, исто така, хирургијата може да помогне, постојат неколку хируршки методи. Најбитното нешто што треба да се направи е селекција на пациентите, односно кој пациент е подобен за хируршки третман. За таа цел се прават детални ЕЕГ испитувања и доколку на тие испитувања се покаже фокус, жариште коешто може да биде наречено дека е генератор на електричното празнење, во тој случај може да се направи хируршка резекција на тоа жариште. Резекцијата подразбира операција на отворен мозок и снимање, мониторирање на мозочната активност во текот на операција, односно снимање на активноста на мозочната кора. На тој начин точно се делинеира жариштето на отворен мозок и хирургот точно може да знае кој дел од мозокот треба да се отстрани, а да не направи оштетување на другиот функционален дел од мозокот. За оваа цел работат два тима, едниот е неврохируршкиот тим којшто ја прави операцијата, а другиот е неврофизиолошкиот тим, невролози кои се обучени за снимање и интраоперативен мониторинг. Во овој случај, доколку имаме убаво делинеирано жариште и доколку се отстрани, се постигнува добар ефект од оперативната интервенција, преку 65 отсто од пациентите после одреден период се ослободени од епилептични напади.
Кај друг тип на епилепсии може да се направи т.н. хипокампектомија, да се отстрани дел од хипокампусот, еден дел од мозокот којшто може да генерира епилептични напади. Тоа се најчесто апсанси, дежа ви (deja vu ), мирисни и слушни халуцинации.
Постои и друг оперативен метод, а тоа е калозотомија. Овој метод e резервиран при рефрaктерни епилепсии, коишто не реагираат на никаква медикаментозна терапија. Тогаш се прави калозотомија – одвојување на левата од десната хемисфера, при што епилептичните напади се прекинуваат.
И во последно време е се повеќе во употреба т.н. стимулација, се вградуваат специјални електроди, како пејсмејкери, со коишто се успева да се контролираат епилептичните напади. Иднината на лекувањето на епилепсијата е токму во ова, иако е се уште во развој, но има охрабрувачки резултати.
