Пишува: Александра Стојановска
saska@panacea.mk
Срцевите маани не се реткост, но благодарение на современите оперативни методи, можна е нивна корекција. После тие интервенции, многу деца родени со оваа развојна аномалија, не се разликуваат од своите врсници и водат сосема нормален живот.
Што значи да се има срцева мана?
Проф. д-р Јововиќ: Срцевата мана може да биде вродена или стекната. Вродените маани се оние кои се присутни со раѓање на детето, а стекнатите се последица на некои други болести, како ревматска грозница, инфективен ендокардит, воспаление на срцевите залистоци во скоп на некои други болести. Но, кога зборуваме за вродените срцеви маани има дости интересни работи. Да речеме денес, 85% од оние кои ќе се родат со срцева мана доживуваат возрасна доб што е голем процнет, што значи дека тие сепак живеат некои нормални животи.
Интересно и дека денес имаме многу повеќе возрасни со вродени срцеви маани, отколку што се раѓаат деца на годишно ниво.
Како е тоа можно?
Проф. д-р Јововиќ: Тоа е можно така што денес е подобра кардиохирургијата. Децата кои се раѓаат со срцеви маани на некој начин се трајно или привремено излекувани, односно санирани. И тие после тоа, доживуваат возрасно доба и тогаш стануваат наши пациенти. Од сите вродени срцеви маани, интересно е дека 40 проценти се оние лесни мани, каде детето е оперирано и потоа е здрав човек и живее нормален живот. 35-40 проценти се некои потешки маани кои сепак имаат некакви последици на претходно направени интервенции и тие изискуваат специјалистички пргледи отприлика еднаш годишно во текот на својот живот. Најмал процент, но најтежок се околу 25% од луѓето кои имаат комплексни вродени срцеви маани кај кои во текот на целиот живот е потребен надзор и потребни се или хируршки или перкутани интервенции кои одат со пласирање валвула преку препоните.
Тоа е мала група на пациенти, но многу тешка. За нивна проценка, потребна е пред се желба, напорна работи оти тоа сепак трае додека вие дознаете се од неговата претходна биографија. Потоа, потребно е големо знаење, големо искуство и што е најинтересно, нивното лекување е генерално зборувајќи – скапо. За оние кои имаат операции или интеревнции, како што е пласирање на вештачка валвула тоа чини и до 25.000 евра. Но, ако погледнете, ако лицето кај кое тоа е направено, наредните 10 години доаѓа само еднаш годишно на контрола, тоа всушност и не е многу скапо. Вообичаено се работи за помлади луѓе кои се во својата работна возраст и кои после тоа работат, ги издржуваат семејствата, па и ако сакаме искрено, плаќаат и данок на државата. Тие водат нормален живот, девојките се мажат, момците се женат, праќаат слики и тука има прекрасни и радосни моменти.
Како и кога се открива вродената мана кај детето, дали е на самото раѓање или нешто подоцна?
Проф. д-р Јововиќ: Тоа е навистина многу важен податок. Кога ќе видам возрасни кои се родени со срцева мана, секогаш прашувам кога маната е откриена. Добар дел се открива по самото раѓање. Зошто? Обично тоа се деца кои посинуваат, при доењето. Кога мајката дои, забележува дека бебето плаче или е сино, оти има сериозна маана која некогаш бара веднаш во рок од 10-20 дена од раѓањето, некоја привремена интеревнција, за да може да преживеат и да дочекаат возраст на која ќе можат да бидат оперирани.
Претходно, јас ја сакам таа Тетрологија Фалот, каде самото име кажува дека има четири грешки во срцето и тоа некогаш било смртоносна мана. Но, кога беше прославата од првата привремена интеревнција, во САД, каде и прв пат била направена, дошле 4 жени од кои три биле пациенти, а четвртата била вработена во болницата и го организирала целиот настан. Тие живеат нормален живот. Но, таа привремена интеревнција денеска ретко се прави, бидејќи денес веднаш се прават т.н. радикални реконструкации. Тоа се дефинитивни поправки на се што погрешила природата, но морам да кажам дека некои дури живееат долгии години, додека да се открие мааната. Ние сме имале пациент со таква корекција, кој дури на своите 42 години прв пат покажа симптоми. Но, и тогаш не требаше ништо да се направи, само да се контролира. Сакам да кажам, кога и таа привремена интеревнција ќе ја направи некој кој знае и ја направи како што треба, тогаш тоа може и да трае. Но, не секој пациент е со иста тежина. Но, и кога ќе се направи таа дефинитивна корекција, тие после 20 години или помалку, имаат потреба за некоја реинтервенција. Прашање е што се случило, дали таа интервенција довела до пропуштање на крвта низ белодробната артерија или довела до стеснување, се зависи кога ќе се интеревенира.
Што вклучува дијагностиката на овие пациенти?
Проф. д-р Јововиќ: Дијагностиката на овие пациенти, морам да кажам дека вклучува се, почнувајќи од она најважното – добар преглед за да се добијат соодветни податоци, да се направи ЕКГ ( за кое се смета дека е занемарена метода, но е многу корисна и може да помогне), задолжително рендген и после тоа ултразвук кој денес стана примарна процедура која се прави за поставување на вистинска дијагноза и тежината на мааната која постои. Обично,се прави и магнетна резонанца и е една безопасна метода, која е многу драгоцена и особено е добра при испитување на десното срце и дава попрецизни податоци во споредба со ултразвукот – каков е волуменот, колкаво е враќањето на крвта, која е силата на десното срце што е исто така важно кога се одлучувате дали пациентот ќе биде опериран или не, и тоа е метода која помага да го одредите вистинското време кога пациентот ќе оди на реоперација.
Некои маани треба да се оперираат во првата година, некои во третата година од животот, доколку сакаме оној далечен резултат да биде добар. И ако тоа се погреши или промаши, тогаш губите на време и тогаш операцијата ќе се направи, но може да носи некакви последици.
Може ли да се има превенција на вродените срцеви маани уште додека е бебето во стомакот?
Проф. д-р Јововиќ: Ние не знаеме која е вистинската причина за појава на вродените срцеви маани. Се чини дека вирусите тука играат најголема улога. Да кажеме рубеолата ако се прележи додека мајката е бремена и имала температура или имала изразена инфекција. Значи, тоа не е јасно. Со самото тоа што не ја знаме причината, тешко е и истото да се превенира.
Што може да се случи и што треба да се знае?
Проф. д-р Јововиќ: Да кажеме во семејство каде некој има срцева мана, а вообичено кај 20-25 проценти од семејствата, некој нешто имал, значи тоа може во некои фамилии и генетски да се наследи и да се јавува почесто. Во такви ситуации, бремената жена треба да има фетална ехокардиографија да додека е бремена, по органогенезата и содзавање на органите, по четвртиот месец, треба да ги направи тие прегледи. Со тоа може навремено да се открие маанта. Ако тоа е маана која е инкомпатибилна со животот и носи многу голем ризик од деформитети, тогаш е подобро тоа, во тој момент, да се прекине. Но, со оглед дека денес некои од тие срцеви маани се лекуваат успешно, денес бременоста не се прекинува, особено ако мајката инсистира да роди, кај некои маани кои се операбилни и кои може да се решат. Но, за тешки, мислам дека е тоа коректно да се направи, да е прекине бременоста и да се види дали има некакво генетско наследување или не.
Многу во последно време се зборува дали пациентите со вродени срцеви маани може да се занимаваат со спорт, дали може да користат пирсинг, дали може да се тетовираат. Кое е вашето мислење како стручњак?
Проф. д-р Јововиќ: Кога е млад човекот ги поставува и тие прашања и сака да биде дел од опкружувањето каде таквите нешта се прават. Значи, пирсинг да, но само ако се прави под исклучително добра контрола, па дури и некоја антибиотска профилакса. Тоа е нешто што сепак носи ризик од евентуачна инфекција. Инфекциите обично напаѓаат кај оние кои имаат некаков проблем, отколку кај оние кои го немаат. И затоа, тука е потребно внимание.
Тетоважите се прават на различни начини. Има луѓе кои ќе се истетовираат, но со квалитетни бои кои не се импровизација, но и тогаш треба да бидат заштитени, како и секогаш кога се доаѓа во контакт со крвта. Кога и да се доаѓа во контакт со крв, треба по протокол, да се даде антибиотска заштита.
Она што мене ми е многу интересно е тоа што меѓу олимписките победници има двајца кои се родени со срцева маана и кои се оперирани. Значи тие можат подоцна и да се занимаваат со спорт, но зависи со кој вид на спорт. Имате спорт кој е врзан за голем физички напор и не е препорачлив, но има и такви кои се соодветни, како пливање, скијање… Нормално е да луѓето сакаат да живеат нормални животи и тоа е сосема во ред.
