Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Причините за пореметување на дишењето во спиење се многубројни – од стекнати или вродени промени во горните дишни патишта (уста, нос, ждрело), па се до пореметувања на мозочната регулација на дишењето. Најпознато пореметување на дишењето е ‘рчењето, па опструктивната апнеа, централната апнеа и хипоапнеата. Пореметувањата се карактеризираат со недоволно дишење или со престанок на дишењето за време на спиење и со често будење од сон, и имаат многу тешки и неколкукратни последици. На секојдневниот живот и вкупно на здравјето влијаат директно или индиректно. За ризик факторите, дијагностицирањето и лекувањето на ова сериозно пореметување разговаравме со директорот на Клиниката за пулмологија и алергологија проф. д-р Дејан Докиќ.
Кои се директни, а кои индиректни последици?
Проф. д-р Докиќ: Во овој тип на последици се бројуваат прекумерната поспаност во текот на денот и замор и покрај доволната количина сон, утринска главоболка, депресија со епизоди на раздразнетост, губење на концентрација, губење на либидото, пореметување на сонот на партнерот во кревет. Додека, пак, како индиректни последици се, пред се, зголемениот крвен притисок, зголемениот ризик од болести на срцето или влошување на веќе постоечките заболувања, неколкукратно зголемен ризик за мозочен удар, зголемување на телесната тежина, хормонски пореметувања. Симптомите на овие пореметувања се разликуваат во зависнот од типот на пореметувањето, од обично ‘рчење, па се до чести епизоди на престанок на дишењето во текот на спиењето проследени со нагло будење од сон и земање здив.
Кои се ризик фактори и видови на пореметувања?
Проф. д-р Докиќ: Најчесто и клинички најзначајно пореметување на дишењето во спиењето е опструктивната апнеа. Станува збор за пореметување до кое доаѓа поради затворање на дишниот пат со паѓање на јазикот кон задниот дел на ждрелото и оневозможува протокот на воздухот, односно дишењето. Лицата кои боледуваат од опструктивна апнеа престануваат да дишат и до неколку стотици пати во текот на ноќта. Се проценува дека околу четири проценти од машката и два проценти од женската популација боледуваат од опструктивна апнеа.
Централната апнеа е далеку поретка од опструктивната и од неа заболуваат пациенти со срцеви заболувања. Се карактеризира, исто така, со епизоди на престанок на дишењето во текот на спиењето кои се појавуваат поради изостанок на импулс кој доаѓа од центарот за дишење во мозокот на мускулите за дишење, па нема движење на градниот кош и стомакот, а со тоа нема ни дишење.
Постојат фактори кои го зголемуваат ризикот од појава на апнеа, а тоа се: машкиот пол, прекумерната телесна тежина, над 40-годишна возраст, широк и краток врат, голем јазик и/или мали коски на вилица, семејна анамнеза позитивна на апнеа, гастроезофагеален рефлукс (ГЕРБ), носна опструкција поради девијација на септумот, алергија или проблем со синуси.
Како се дијагностицира?
Проф. д-р Докиќ: Првиот чекор е забележување на симптомите. На основа на опишаните симптоми лекарот спроведува клинички преглед, а за прецизна дијагноза пациентот пополнува и посебен прашалник. Секако, се прават и тестови на успивање или одржување на будност. Се спроведува и ноќно следење на нивото на кислород во крвта, т.е. целовечерна полисомнографија. Таа претставува најсигурна и најточна метода за дијагностицирање на пореметувањето на дишењето во спиењето.
Се лекуваат ли овие поремтувања?
Проф. д-р Докиќ: Зависно од тежината на пореметувањето се планира и лекувањето на пациентот. Благите облици на пореметување, како на пример, обичното ‘рчење без значаен пад на нивото на кислород во крвта, како благите случаи на опструктивна апнеа може да се лекуваат и со општи мерки. Тоа се избегнување на алкохолни пијалаци, никотин, теин во попладневните часови, избегнување на доцни и обилни оброци, спиење на страна наместо на грб, користење на помагала како фиксатори на брадата и на јазикот и избегнување на седативи и миорелаксанти. Благите и средно тешките облици на опструктивна апна се лекуваат и со хируршки зафат на горните дишни патишта и на ждрелото, со 70 % успешност. Оние со потешка форма на апнеа се третираат со специјални маски и апарати за дишење, кои кога пациентот ќе престане да дише, земаат воздух однадвор и под зголемен притисок го внесуваат во дишните патишта. Има и специјални апаратчиња за пациентите со централна апнеа чија употеба се смета како најуспешната метода за лекување на пореметувањето во дишењето во спиење.
