Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Користењето на составните делови на имуниот систем за лекување на болести или нарушувања е познато како имунотерапија. Имунотерапијата или т.н. таргет терапија претставува биолошка терапија што ги поттикнува природните одбранбени механизми на човечкиот организам. Ваквиот тип на терапија го користи имуниот систем на организмот директно или индиректно во борба против ракот. Нашиот организам има способност да се заштити од болести, вклучувајќи ги и малигните. Имуниот систем може да ја препознае разликата помеѓу здравите и малигните клетки и да ги исфрли од телото. Ракот значи може да се појави кога имуниот систем на организмот ќе затаи.
Имунотерапијата делува во насока на подобрување и обновување на функциите на имуниот систем, преку прекинување или забавување на растот на малигните клетки или преку поткрепа на имуниот систем во уништувањето на малигните клетки. Имунотерапијата вклучува моноклонални антитела, неспецифична имунотерапија, Т-клеточна терапија, антиканцер вакцини, терапија со онколитички вируси. Оваа терапија ги обновува, стимулира или ја зајакнува природната антитуморска функција на имунитетот.
За тоа колку се користи во Македонија, дали е достапна за пациентите со карцином и каква е состојбата на ова поле кај нас, разговараме со проф. д-р Нино Васев, директор на Клиниката за онкологија и радиотерапија во Скопје.
Дали во Македонија се следи трендот со нови лекови, односно третманот со имунотерапија?
Проф. д-р Васев: Апсолутно се следи. Моментално имаме 11 лекови кои не се на позитивна листа од најновите имунотерапии, а на позитивна листа се неколку лека што веќе се етаблирани како имунотерапија или како што ја нарекуваме таргет терапија или терапија со моноклонални антитела.
Од кога кај нас го има овој тип на терапија?
Проф. д-р Васев: Од 2006 година ни беше првата позитивна листа каде имавме ваков лек за карцином на дојка, кој е релативно скап лек, но знаејќи го успехот лекот беше ставен на бесплатната листа и пациентките го добија. Денес без тој лек рак на дојка ХЕР позитивен не може да се лекува. Апсолутно е грешка конкретно оваа болест да се третира без тој лек, а кај нас го има листата. Само за него, државата одвојува три милиони евра годишно.
Може ли сите карциноми да се третираат со имунотерапија?
Проф. д-р Васев: Скоро сите. Меланомот речиси е невозможно да се третира без таргет терапија. За него во моментов имаме три лека кои не се на позитивна листа, а се за третман на оваа болест. Но ние сепак ги имаме и пациентите ги добиваат.
Таргет терапијата рековте е достапна кај нас, но со која брзина стигаат новите лекови до пацентите?
Проф. д-р Васев: Неколку лека не се достапни бидејќи не се регистрирани во земјава. Но веќе и за најновите регистрирани препарати за таргет терапија на карцином на бели дробови во соработка со Министерството за здравство очекуваме брзо нивно реализирање, бидејќи за такви лекови кои не се на позитивна листа ни треба дозвола од Министерството, но да ги набавиме од нашиот буџет кој оваа година успеавме да го ограничиме и да го насочиме кон набавка на нови лекови. Моментално бараме 17 лека кои не се на позитивна листа, Министерството за здравство да направи една добра акција, веројатно, да ја преземе заедничката набавката на тие лекови кои сигурно ќе бидат на наш трошок. Но ваквата набавка дозволува кога Министерството е во прашање дали тие фирми ќе да дадат поповолна цена и услови за нивна реализација. На крајот на денот, се е за бенефит на пацентите.
Која е разликата меѓу имунотерапијата (таргет терапијата) и дали е подобра од класичната хемотерапија?
Проф. д-р Васев: Што е подобро денес знаеме по студии. Мора да бидат двојно слепи, рандомизирани студии за да знаеме и, секако, истите да се евидентирани од најдобрите светски протоколи NCCN, протоколи на Европска унија, Европското здржение на онкологија каде таму секоја година се обновуваат тие протоколи и тоа што е најдобро од студии доаѓа како лек кој се дава на пациетите. За еден лек да знеме дека е добар важно е се дава во светски протоколи и да е влезен како таков и студиите понатаму само го потврдуваат неговото дејство. Значи, мора да имате медицински доказ дека е нешто поефикасно од нешто пред тоа. Некогаш е тоа имунотерапијата, некогаш може да биде нешто друго. Но, имунотерапијата очигледно дека овие пет години тотално ја смени целата карта на онкологијата. Некој да ми кажел пред 30 години дека денеска ќе имаме достапни лекови за меланом што навистина можат да му помогнат на пациентот на таков брз начин како што ги имаме сега, немаше да верувам. Два од три во моментов достапни лека за рак на бели дробови се достапни и кај нас. За меланомот, исто така. Тоа се се таргет терапии кои се релативно достапни во случај кога фирмата прво треба да ги регистрира и понуди преку мали студии. Понатаму како такви би требало да дојдат на позитивна листа aко не веднаш, но да дојдат со некоја програма и условен буџет на Онкологија.
Во насока на новите пристапи, терапии и лекови ќе Ве прашам и за канабисот. Неодамна ФДА одобри еден лек со канабис. Ме интересира каков е Вашиот став за канабисот, бидејќи во последно време нема да се спомене карцином, а да не се поврзе со канабисот?
Проф. д-р Васев: Мојот став е многу едноставен. Нема докази дека канабисот лекува рак. Ако ме прашате лично, јас би сакал да го лечи ракот, не би имало ништо подобро за мене ако канабисот го лечи ракот, но јас немам ниту еден медицински доказ за тоа. ФДА го има одобрено за епилепсија и за некои невролошки случаи во многу ограничена форма. Но, нема ниту еден естаблиран протокол во светот каде што постои канабисот како задолжителна терапија. Протоколите значат дека вие треба да го дадете тој лек како нешто најдобро за пациентот. Канабисот на ниту еден таков протокол не само што не постои, туку би постоел ако се направи некоја студија за него, а таква студија чудна работа нема до сега. Канабисот помага да, кај тешка болест за некои симптоми да ги ублажи и олесни, но директно негово давање со естаблирани дијагнози не постои. Ова го разбирам како тренд на наглото ширење на канабисот во светот како комплементарна терапија. Кој би давал хемотерапија ако има нешто подобро? Нема подобро, да има јас би им го обезбедил на пациентите, но нема. Само терапијата во протокол е таа која може да спаси живот и да направи се за болниот.
Каква е психолошката компонента во целокупниот третман во Македонија? Дали пациентите тука имаат таква поддршка, со оглед дека кога ќе се соочат со карцинот како најтешка болест, психолошкиот момент е многу важен? Вас пациентите знам дека Ве доживуваат освен како стручњак и како писхолог. Недостасува ли во нашиот систем да има психолог кој од таа страна ќе го следи здравјето на пациентот?
Проф. д-р Васев: Самата едукација сигурно дека треба да претрпи некои промени. Да го објасниме тоа вака. Прво ние денес имаме многу поголеми сознанија за тоа човекот како функционира. Еве пред една година е најден нов орган во човечкото тело. Масниот дел од цревата (мезентериум) е посебен орган со своја автономна функција. До сега не знаевеме дека постои како таков. Минатата година врвните стручњаци на Харвард излегоа со заклучок дека ДНК не може да дојде со еволуција. Ние воопшто за еволуцијата на човек, освен нејаснотии на Дарвин и една оптимистичка теорија не знаеме. Ние се уште не сме доразбрале како функционира човекот. Некој малку повеќе што чита не треба да помисли дали дека човекот е само материјално, астрално тело. Еве ние не знаеме што е сонот, ние него не сме го доразбрале, за што служи, зашто спиеме, сонуваме… Уморни сме, спиеме и толку. Ние имаме толку нејаснотии прво како функционира човекот. Ако знаеме самите дека плацебо ефект, значи кога ќе дадете лажна таблета и му викате еве ти аналгетик, кај 37 % престанува болката во главата. Значи, тоа е медицински докажано. Па тогаш нели лекарот со зборот е плацебо? Ние не сме машини. Јас воопшто не верувам дека човекот има артифицијална интелегенција за медицина. Да, за студии за трудови, ама човекот кога е болен бара доктор да го види. Кој сака да го прегледа хирург што не знае кој е, па и најдобар да е на светот. Ние како пациенти сакаме доверба кон оној кој не лекува. Докторот треба да го искористи тоа и на пацентот да му даде насока во која треба да движи. Најважно е тоа, да се даде насока, сигурно со правилна едукација и информации колку може. Лекарот самиот по себе е веќе психолог. Во онокологијата докторот значи нешто малку повеќе, тој е се. Тој е всушност место каде пациентот има последна шанса, последно ниво. Затоа надежта во него е најголема. Хирургот ќе го оперира и вика иди сега на Онкологија да ти дадат терапија. Лекарот на Онкологија знае дека пациентот има свои потреби, можеби понекогаш временски ненадоместливи, но не е невозможно да ние навистина не успееме во тој мал простор да дадеме максимум за да знае по кој пат треба да оди. И нормално да му се даде оптимистичка поддршка. Тоа не значи дека кај некои случаи каде е невозможно треба да потхрануваме излекување, ама тоа не значи и дека треба да се откажеме од пациентот, мислејќи дека ако е тешка болест не треба да се лекува и дека тој е готов. Зборот „ти си готов“ не постои во онкологијата. Доаѓаат ситуации во кои веќе нема што да се помогне, но онкологот апсолутно кога мисли дека не треба терапија, треба и тоа да го објасни зашто не треба терапија. Но, тоа не значи дека треба да се сложи со неговиот крај, во смисла „сега прави што сакаш“, туку и тука да му го покаже патот.
Не е ретка појава пациентите да одбијат лекување, што правите во такви ситуации?
Проф. д-р Васев: Е тоа е еден од битните моменти за лекарот – онколог да го убеди дека тоа лекување за него е многу важно. Да се сложиме со неговото убедување дека не сака терапија е многу лесно. Вие треба се да направите тоа да не се случи. Зацелиот свој работен век имам можеби само 10 пациенти кои не прифатиле, а можби илјадници не сакале. Ти треба да ги убедиш да го земат она што за нив е најдобро. Некогаш не можеш да убедиш, некогаш ќе ги препуштиш на лекување со исхрана, со алтернација која значи вие да смените стандардна терапија, односно да не ја земате, а компементарна медицина, она што збрувавме, е да додадете на лекувањето нешто како канабис или што сакате. Комплементарно ќе дозволите и канабис, зошто да не, тоа не смета на хемотерапијата. Им велам земете што сакате, бидејќи јас и немам доказ да им речам немој. Но, за лекови за кои има студии дека не лекува, како Г132, рскавица од ајкула, отров од шкорпија од Куба…. не делува. И постојано е истото. Има еден таму се излекувал. Сакаме да веруваме во чуда, а чудата сме секој ден самите ние. Ние сакаме да веруваме во туѓи чуда, а нашите не сакаме ни да ги погледнеме. Докторот треба да го убеди човекот дека е тој чудо и дека он може да направи се за себе. Најмногу за себе. Тој доаѓа со надеж и вие таа надеж не смеете да ја изневерите. Вие точно по погледот знаете кој пациент што бара. Има тивки-затворени, има отворени, има луѓе што многу се информираат, и оние малку што знаат. Некои има на кој баш им е гајле, тие се сигурни дека ќе успеат. И ним им честитам. Тоа е мал број, но навистина сами успеваат. Не им треба ниту поддршка. И драго ми е што се повеќе гледам такви пациенти. Гледам храбри луѓе.
