Според податоците од регистарот за шеќерна болест за 2019 година на Институтот за јавно здравје, во земјава бројот на регистрирани новодијагностицирани болни со дијабетес изнесува 5.378 случаи, односно стапка од 259,24/100.000, а вкупната преваленца изнесува 89.964 случаи, односно стапка од 4336,66/100.000. Се претпоставува дека вистинската бројка е многу поголема.
Дијабетесот е хронична болест и доживотно мора да се контролира: со земање на разни видови таблети, земање инсулин или други инјектибилни терапии, редовна физичка активност, следење на нивото на шеќерот во крвта и здрава исхрана.
Дијабетес тип 2 се јавува кај 90 проценти од случаевите, а најчесто се развива кај возрасните и напредува со тек на времето. Повеќето заболени од дијабетес тип 2 создаваат променети или дури нормални количини на инсулин, но поради нарушувањата во клетките на црниот дроб и мускулите, доаѓа до отпорност на делувањето на инсулинот и ако не се лекува, компликациите можат да бидат многу опасни.
ДИЈАБЕТСКИ ВРЕМЕПЛОВ
17 факти откриваат што се случувало со дијабетесот и инсулинот низ историјата
- Шеќерната болест има долга историја која датира од антиката. Меѓутоа, во овој период, поради слабото познавање на анатомијата, патофизиологијата и недостатокот на дијагностички алатки, болеста останала крајно збунувачка за лекарите.
- Во 1921 година, канадски тим на научници составен од Фредрик Г. Бантинг, Чарлс Х. Бест, Џеј Џеј Р. Меклод и Џејмс Б. Колип го открил инсулинот. Тие успешно изолирале инсулин од панкреас на куче, со што започнал век на револуционерни иновации во грижата за лицата со шеќерна болест и оттогаш се спасени многу животи.
Светскиот ден на дијабетесот се одбележува 14. ноември на роденденот на Фредрик Г.Бантинг.
- Инсулинот првично бил наречен ислетин, за подоцна биде преименуван во инсулин –што потекнува од зборот инсула, што значи оток.
- Леонард Томпсон, четиринаесетгодишно момче е прво лице со шеќерна болест кој бил лекуван со инсулин. Откако примил инјекција инсулин во јануари 1922 година, шеќерот во крвта му паднал, исчезнале кетоните во урината, почнал да се чувствува подобро, бил спасен од можна смрт. Живеел уште 13 години, а починал од пневмонија на 27 години. Слична е приказната за Елизабет Хјуз Госет (1907-1981). Ќерка на американскиот политичар Чарлс Еванс Хјуз, Елизабет, на 11-годишна возраст и бил дијагностициран дијабетес, а во август 1922 година почнала да користи инсулин. Преживеала, завршила факултет, се омажила, родила три деца и ненадејно починала од срцев удар на 74-годишна возраст.
- Фредерик Г. Бантинг и Џ. Џ. Р. Маклеод, за откривањето на инсулинот во 1923 година добиваат Нобелова награда. После тоа, биле доделени уште три Нобелови награди на научници за работа на инсулинот. Фредерик Сангер добил Нобелова награда во 1958 година за откривање на структурата на молекулата на инсулин, Дороти Хоџкин добива Нобелова награда во 1969 година за опишување на тридимензионалната структура на инсулинот, а во 1977 година Нобелова награда и се доделува на Росалин Јалоу за радиоимуноанализа на инсулин.
- Во 1923 година започнува комерцијалното производство на инсулин, со што тој станува достапен за широка потрошувачка.
- Многу е направено од откривањето на инсулинот до денес во сфаќањето и лекувањето на шеќерната болест, а една од најважните години е и 1955 година, кога оралните хипогликемици почнуваат да се користат во лекувањето.
На почетокот на шеесетите години на минатиов век, започнува нова ера во разбирањето на дијабетесот. На истражувачите им станува јасно дека постојат неколку видови на дијабетес, а најчест е дијабетесот тип 2. Оттогаш, иновациите во медицината се фокусираа на решавање на различните карактеристики на различни типови на дијабетес и на развој на лекови, особено за лекување на дијабетес тип 2.
- Во 1963 година, д-р Арнолд Кадиш ја развил првата инсулинска пумпа. За жал, малку внимание било посветено на уредот на д-р Кадиш поради неговата непрактичност за секојдневна употреба, односно неговата големина слична на „воен ранец“. Деведесетите претставуваат нова ера во развојот на инсулинските пумпи, кога започна производството на пофункционални пумпи со подобри перформанси и поприфатливи за лицата со шеќерна болест.
Првата трансплантација на панкреас кај човек била извршена во 1966 година од Вилијам Кели и Ричард Лилехеи од Универзитетот во Минесота.
- Еден од највредните технолошки пронајдоци во згрижувањето на лицата со дијабетес е глукометарот. Првите глукометри биле произведени во раните 70-ти. Тие биле големи, комплицирани за употреба и скапи и се користеле главно во болниците. Глукометрите за „домашна“ употреба се појавија на пазарот во почетокот на 80-тите години на минатиот век.
- Во 1982 година, инсулинот стана првиот терапевтски протеин создаден со помош на технологија за рекомбинантна ДНК. Овој „хуман инсулин“ е идентичен со инсулинот произведен од нашите тела, е високо прочистен и може да се произведува во неограничени количини, што во голема мера го проширува пристапот за лицата со дијабетес.
- Поедноставното и побезбедно аплицирање на инсулинот започнува во 1985 година со појавата на инсулинскиот шприц / пена. Големите стаклени шприцеви се заменуваат со инсулински шприцеви, кои го подобруваат квалитетот на животот на пациентите со дијабетес и им овозможуваат на дискретен и прецизен начин да ја вбризгаат соодветната доза на инсулин кога е потребно.
- Во 1996 година синтетизирани се првите аналози на инсулин, во кои малите структурни промени во низата на амино киселините во молекулата на инсулин постигнаа значајни промени во неговото дејство.
- Во 1999 година, Агенцијата за храна и лекови на САД го одобрува првиот уред за континуирано следење на глукозата, односно за читање на нивото на глукоза во крвта, што им дава надеж на лицата со шеќерна болест кои сакаат да добијат поголема контрола над своето здравје.
- Во 2013 година, Универзитетот во Кембриџ разви вештачки панкреас кој ја комбинира технологија на инсулинска пумпа со континуирано следење на глукозата.
