Ден недела… 3. декември 1967 година, Кејп Таун, Јужна Африка.
Во хируршка сала во болницата Groote Schuur, 53 годишниот Луис Вашкански го добива првото трансплантирано срце во историјата на медицината. Интервенцијата, која подоцна ќе даде едно поинакво лице на медицината воопшто, ја изведува д-р Кристијан Бернард.
Трансплантацијата на срце е сложен хируршки зафат кој се врши над пациенти кои боледуваат од завршен стадиум на болести на кардиоваскуларниот систем; а тоа опфаќа срцева инсуфициенција/затајување на срцето и неколку болести на коронарните артерии кои не можат да се третираат на друг начин.
Процедурата опфаќа превземање на срце од починат донор и имплантирање во пациентот. Срцето на пациентот се отстранува и се заменува со тоа на донорот. Околу 3.500 трнасплантации на срце се изведуваат секоја година во светот. Пост оперативниот период на живот во просек трае 15 години. Трансплантацијата на срце не се смета за лек за болести на срцето, туку само за метода за спасување на живот на пацинетот и подобрување на квалитетот на неговиот живот.
Како трансплантацијата се развила како хируршка процедура?
Долго време пред јавноста и да поверува дека трансплантацијата на органи е воопшто можна, научниците вршеле лабораториски и хируршки истражувања, чии резултати биле ветувачки.
Биле потребни 200 години за развој на научната дисциплина, чии сознанија биле од пресудна важност за самото изведување на трансплантацијата – ИМУНОЛОГИЈАТА.
Имунологијата се развивала низ работата на неколку независни научници, меѓу кои најпознати се трудовите на: Ерлих – кој ги открил антигените и антителата, Ландштајнер – кој го открил АБО системот на крвните крупи и Мечников – кој ја поставил општата теорија на воспалението.
“Во иднина ќе биде можно заболени органи од човечкото тело да се заменуваат со здрави органи по хируршки пат, вклучувајќи и артерии, црева, бубрези и срце“, стои наведено во темата на американскиот истражувач, Сајмон Флекснер – Тенденции во патологијата, објавена 1907 година во Универзитетот во Чикаго.
Но, и покрај примарните предвидувања на Флекснер, за “татко на трансплантацијата на срце“ се смета Норман Шумвеј.
Норман Шумвеј во тимска работа со Ричард Лоуер, долги низ години работел на усовршување на методата на трансплантација на срце. Шумвеј и Лоуер работеле во болницата на Универзитетот Стенфорд, каде решавале проблеми со перфузија, хируршка техника за поправање на срцевите залистоци.
Клуч за нивниот успех бил експериментот кој овозможил прекин на приливот на крв и на хирурзите им овозможил да работат во средина без крв и адекватно да ја извршат операцијата. На крајот на шеесетите години, Шумвеј и неговиот тим се увериле дека единствена преостаната пречка за трансплантацијата на срце е имунолошкото отфрлање на трансплантот.
Нивниот колега, јужноафриканскиот лекар Кристијан Бернард се послужил со нивните сознанија, работел на усовршување на техниката и оптимизирање на методата, па успеал своето име да го стави над името на Шумвеј.
Д-р Бернард оперирал на првата трансплантација на срце во историјата на медицината, на 3. декемви 1967 година, додека “таткото на трансплантацијата на срце“, оперирал дури 1968 година во САД.
Само три дена по првата трансплантација на срце на д-р Бернард, лекарот Адриан Кантровиц ја извел првата педијатриска трансплантација на срце, во болница во Њујорк.
ИМУНОЛОШКИОТ СИСТЕМ КАКО ПРЕПРЕКА
Овие хируршки интервенции во историјата се забележани како успеси, меѓутоа, пациентите по самата трансплантација не уживале во подобар квалитет на живот каков што се ветувал по пресадувањето. Првиот човек со трансплантирано срце, Луис Вашкански живееле само 18 дена по операцијата. Зошто?
Имунологијата и проблемите со имунолошкиот систем кои Норман Шумвеј ги посочувал како препреки, станале се повоочливи: трансплантираните органи биле отфрлани од страна на домаќинот и пациентите умирале. Проблемот на одбивање на трансплантот продолжил да го мачи Шумвеј долго време. Дури во 1970 година сфатил дека употребата на лекови кои имаат спсобност да ја намалат активноста на имунолошкиот систем може да помогнат во стопирање на одбивањето на трансплантот.
Џин Борел, 1970 година го пронаоѓа циклоспоринот, активна сусптанца изолирана од печурки, за која се открива дека делува имуно супресивно. Циклоспоринот тогаш ги заменува традиционалните лекови и овозможува поголема безбедност и успешност на операцијата.
Помеѓу 1971 и 1977 година, медицинскиот центар Колумбија извел голем број на трансплантации на срце, а пациентите во просек живееле над 14 месеци. Потоа, употребата на кортикостероидни лекови и циклоспорин, со правилна нега на пациентот по операцијата, го зголемувал пост оперативниот период на живот на пациентите, додека не го достигнал денешниот максимум од 15 години.
