Главните симптоми на мајмунските сипаници (monkeypox) вклучуваат:
- Треска: Често првиот симптом, со температура која може да биде висока.
- Главоболка: Интензивна и упорна главоболка.
- Болки во мускулите: Мијалгија или болка во мускулите е честа.
- Исцрпеност: Општо чувство на слабост и замор.
- Отоци на лимфните жлезди: Лимфаденопатија, која може да се јави пред или заедно со осипот.
- Осип: Обично започнува во рок од неколку дена од појавата на треска и главоболка. Осипот прво се појавува на лицето, а потоа се шири на останатиот дел од телото. Осипот се развива во различни фази, почнувајќи од макули (црвени дамки), папули (испакнатини), везикули (исполнети со течност меурчиња), па се до красти кои паѓаат по неколку недели.
Овие симптоми обично траат 2-4 недели. Важно е да се напомене дека мајмунските сипаници можат да бидат слични на сипаниците (variola major), но се обично помалку тешки.
Светската здравствена организација (СЗО) го смени името на „мајмунските сипаници“ во „М сипаници“ поради загриженост дека првобитното име може да придонесе за стигматизација и расизам. Еве ги причините и врската со расизмот:
- Стигматизација и расизам: Името „мајмунски сипаници“ (monkeypox) може да се асоцира со Африка, бидејќи вирусот првпат е откриен кај мајмуни во оваа област. Во некои случаи, името предизвикало погрешни стереотипи и асоцијации со одредени популации, што довело до стигматизација и дискриминација. Ова, пак, може да поттикне расистички ставови и да ги засили негативните предрасуди кон луѓето од африканско потекло.
- Повеќекратни извори на вирусот: Името „мајмунски сипаници“ може да даде погрешен впечаток дека мајмуните се главниот извор на вирусот. Всушност, вирусот најчесто се пренесува преку мали глодари, како што се стаорците и вервериците, а не преку мајмуни. Промената на името помага да се избегне погрешното информирање на јавноста.
- Глобална етика и инклузивност: Како дел од напорите за глобална етика и инклузивност, СЗО сака да осигури дека имињата на болестите не содржат културни, регионални или расни конотации. Оваа промена е дел од пошироките напори за подобрување на јавното здравје без создавање на дополнителни социјални бариери.
Промената на името на „М сипаници“ има за цел да ја намали стигмата поврзана со болеста и да го направи името попристапно и неутрално, во согласност со принципите на СЗО за именување на болести.
Лекување на мајмунските сипаници:
- Симптоматска терапија: Лекувањето на мајмунските сипаници е претежно симптоматско, што значи дека се третираат симптомите додека телото се бори со вирусот. Ова вклучува:
- Антипиретици и аналгетици: за намалување на треската и болката.
- Хидратација: Потребно е да се одржува адекватна хидратација, особено ако пациентот има висока температура или осип кој предизвикува дехидратација.
- Антихистаминици или локални средства: Може да се користат за намалување на чешањето и непријатноста предизвикана од осипот.
- Антивирусни лекови: Постои некоја ограничена употреба на специфични антивирусни лекови како текавиримат (TPOXX), кој е одобрен за третман на мајмунските сипаници во одредени случаи. Сепак, неговата достапност и примена е ограничена, а потребни се повеќе истражувања за неговата ефикасност.
- Вакцинација: Вакцината против сипаници (vaccinia) која се користи за вариола, може да биде делумно ефективна во превенцијата и намалувањето на сериозноста на мајмунските сипаници. Вакцинацијата може да се користи и како постекспозициона профилакса (вакцинација по изложување на вирусот) за да се намали тежината на болеста.
Најранлива популација:
- Лица со ослабен имунитет: Луѓето со ослабен имунолошки систем (поради ХИВ, рак, или имуносупресивна терапија) се изложени на поголем ризик од сериозни компликации од мајмунските сипаници.
- Деца: Малите деца, особено оние под 8 години, се поподложни на сериозни форми на болеста, иако случаите кај деца се релативно ретки.
- Трудници: Инфицираните трудници може да го пренесат вирусот на плодот, што може да доведе до компликации.
- Лица со хронични заболувања: Оние со хронични здравствени проблеми, како што се дијабетес или срцеви заболувања, исто така може да бидат повеќе изложени на компликации.
Превенцијата и раната интервенција се клучни за заштита на овие ранливи групи.
Да, постоечките вакцини за сипаници (особено вакцината против вариола, или „големите сипаници“) можат да обезбедат одредена заштита од мајмунските сипаници. Еве како тоа функционира:
- Вакцина против вариола (големите сипаници): Оваа вакцина користи жив ослабен вирус од истата фамилија како и вирусот на мајмунските сипаници (Orthopoxvirus). Поради сличноста меѓу двата вируса, вакцината против вариола може да понуди крстосана заштита против мајмунските сипаници. Истражувањата покажуваат дека оваа вакцина може да биде до 85% ефективна во превенција на мајмунските сипаници.
- Постекспозициона профилакса: Вакцината против вариола може да биде корисна дури и по изложување на вирусот на мајмунски сипаници, ако се даде во рок од 4 дена по изложувањето. Ова може да го спречи развојот на болеста или да ја намали нејзината сериозност.
- Јањус вакцината (Jynneos, Imvamune или Imvanex): Ова е нова вакцина, специјално развиена за превенција на мајмунските сипаници и други сродни вируси. Јањус вакцината е одобрена во некои земји и е препорачана за лица изложени на висок ризик од инфекција со мајмунски сипаници, како што се лабораториски работници или лица во области каде што вирусот е ендемичен.
Иако вакцините против вариола можат да обезбедат заштита, не сите лица во денешно време се вакцинирани против оваа болест, бидејќи вариолата е искоренета во 1980 година, и масовната вакцинација престанала. За луѓето кои се изложени на висок ризик или оние кои се веќе изложени на вирусот на мајмунските сипаници, препорачливо е да се разгледаат вакцините како средство за превенција.
