Крлежите го пренесуваат опасното вирусно заболување лајмска болест. Како да се заштитите себеси и децата од овие опасни паразити, што треба да направите доколку ви се закачил крлеж на дел од телото и зошто е неопходно да побарате лекарска помош?
Крлежите се опасни мали паразити што често може да се закачат на домашните миленици, но и на човекот, без да ги забележите.
Тие се хранат со човечката и животинската крв, и пред да се закачат се мошне мали, а по неколку денови се зголемуваат.
Тие, пред сѐ, се опасни затоа што, доколку се заразени, ја пренесуваат лајмската болест – заболување што го напаѓа нервниот систем, кожата, коските и зглобовите, а доколку не се лекува навремено може да доведе и до инвалидитет.
На веб страната на македонското Министерство за здравство во PDF формат има целосно упатство за тоа како да се заштитите од крлежи.
Според упатството, треба колку што е можно повеќе да се избегнува престој во региони и локации каде што е познато дека има крлежи, а доколку одите на вакви места носете соодветна облека.
Задолжително треба да бидат заштитени сите делови од телото – рацете, нозете, вратот и главата задолжително треба да бидат покриени.
„Краевите на панталоните вовлечете ги во чорапите, блузите и кошулите со долги ракави закопчајте ги до горе“ – се вели во упатството.
Освен ова, пред да се престојува на места каде што постои можност да има крлежи, да се напрскаат (или да се намачкаат) откриените делови на телото со репелент (спреј/ крем) за заштита од инсекти и паразити, купен од аптека, што се користи според препорачаното упатство.
Што се крлежи?
Крлежите се ектопаразити кои цицаат крв и претставуваат вектори за разни рикециски, спирохетни, бактериски и паразитски инфекции. Возрасните крлежи на некои видови можат да достигнат должина од 1цм. Тие имаат осум нозе, а првите два пара нозе се свиткани кон напред, како кај крабите. Големото овално тело во облик на солза е сплескано и наликува на вреќа со надворешна површина како кожа.
Постојат две фамилии на крлежи и тоа: крлежи со цврсто тело – Ixodidaeи крлежи со меко тело – Argasidae, кои нормално се разликуваат по цврстината на телото. Цврстите крлежи претставуваат најголем проблем, бидејќи се преносители на повеќе серизони заболувања. Освен тоа тие може да предизвикаат локални реакции како болка, еритем и нодули и потешко се отстрануваат од меките крлежи. Крлежите треба да се отсранат од домаќинот што е можно побргу откако ќе се откријат за да се намали можноста од инфекција. Сепак, правилното отстранување на крлежот е исто толку важно за намалување на можноста од инфекција колку и навременото отсранување. Затоа мора многу да се внимава.
Како изгледа каснувањето
Крлежите стојат на врвовите на тревата и на грмушките и чекаат да помине топлокрвен домаќин. Ги зариваат свитканите заби во кожата, создаваат секрет налик на лепак кој го зацврстува нивниот стисок, цицаат крв и се зголемувааат, понекогаш и до 3 пати. Цврстите крлежи можат да останат прицврстени за домаќинот до 10 дена, додека меките крлежи се ослободуваат за неколку часа. Самото каснување е безболно, што претставува голем проблем да се забележи крлежот, но за неколку часа се појавува уртикарна реакција на местото на боцнување која може, но и немора, да предизвика чешање. Крлежите можат да не бидат забележани, особено кај децата, неколку часа откако ќе се прицврстат за регија во која видливоста е мала, како што е скалпот.
Начинот на пренесување на болест од крлеж
Крлежот каснува некое од дивите животни кои се резервоар за бактериите, најчесто од родот Borrelia и ги внесува во своето тело; продолжувајќи да бара храна за себе (крв) го каснува повремено и човекот закачувајќи се длабоко со главата, при што преку својата плунка директно ги внесува бактериите во кожата на каснатиот човек. Потребно е да остане закачен полни 24 часа или подолго за да ги исфрли бактериите во каснатото место.
Заболувања
Заболувањата кои ги предизвикуваат крлежите се: Лајмска болест или Борелиоза, Туларемија, Енцефалитис, Конго-Кримска хеморагична треска, Повратна треска, Дамчеста треска, Ерлихиоза, како и во ретки случаеви парализа предизвикана од крлеж.
Отстранување на крлежи
Доколку имате закачено крлеж најдоброи е да побарате медицинска помош.Доколку не сте во можност, можете да се обидете да го сторите тоа сами. Крлежите и деловите од устата се отсрануваат со едоставна пластична алатка наречена Ticked Off (како лажичка за бебешко сирупче со процеп на врвот). Зариените крлежи се отстрануваат целосно, со едно движење и остануваат во алаткатаод која потоа се фрлаат. Алатката може да се користи во секоја насока. Оваа алатка е достапна насекаде. При каснување од крлеж тој не смее механички нагло да се вади, туку треба да се задуши со покривање со памук натопен во вазелин, парафин, глицериниливо масло, при што самиот се отпушта и лесно се вади со пинцета. Друг начин е користење на пинцета. Доколку се користат прстите, обавезно да се заштитат со гумена ракавица или ткаенина. Се фаќа крлежот, што е можно поблиску до површината на кожата и се влече кон нагоре, со мирен, рамномерен притисок. Мора да се внимавада не се стиска , прекрши или пробие телото на крлежот бидејќи течностите (плунка, хемолимфа, содржина од цревата), можат да содржат инфективни агенси. Не се вади крлеж со голи раце бидејќи можат да навлезат заразни агенси преку мукозната мембрана или пукнатините на кожата. Оваа мерка за претпазливост е особено насоќена кон лица кои отстрануваат крлежи од домашни животни без заштита на прстите. Не треба на деца да се дозволи да ја вршат оваа процедура. По отстранување на крлежот, темелно се дезинфицира местото на каснување и се мијат рацете со сапун и вода. Крлежите од родот Ixodidaeтешко се отстрануваат бидејќи цементираат делови од устата во кожата. Со механичко отсранување може, но и не мора да се отстрани цементот. Ако по извлекувањето на крлежот на неговата уста нема цемент значи дека тој сеуште е во кожата и треба да се извади како би се спречила понатамошна иритација и инфекција. Крлежите продолжуваат да вадат плунка и по извлекувањето и мора веднаш да се фрлат. Телото на крлежот не треба да се притиска бидејќи во кожата може да се инјектира повеќе течност. Местото наубодот од крлежот набљудувајте го најмалку еден месец. Појава на црвенило (erythema migrans) е аларм за итно јавување на доктор за понатамошен третман. Потоа ќе ве упати во лабораторија да направите серолошко испитување за можна пренесена спирохета во наредните 1-8 недели.
Превенција
Најсигурен начин е да се спречи каснувањето на крлежот. За таа цел треба да се покрие кожата со заштитна облека (долги пантолони, чорапи, блуза со долги ракави и капа) во светла боја (за да се забележат крлежите) и задолжителна употреба на репеленти при секое излегување во природа. По прошетката треба да се провери кожата за евентулано закачени крлежи. Секој најден крлеж не смее самостојно и нестручно да се вади (секое смачкување или откинување предизвикува продор на инфективни агенси во кожата на каснатиот), туку треба да се појде кај дерматолог, во рок од првите 24 часа кои се сметаат како безбедни за пациентот во однос на овие инфекции при каснување од крлеж. Сите домашни миленичиња треба редовно превентивно да се третираат против крлежи. Најкритични периоди се од мај до јули кога младите крлежи, кои тешко се забележуваат, се најактивни, но ризичен период е и во август и во септември кога се активни ларвите, како и периодот напролет и есен, кога живеат возрасните крлежи. Дополнителна заштита обезбедуваат репелентите против крлежи и инсекти кои содржaт диетилтолуамид (ДЕЕТ), а кои можат да се нанесуваат на гола кожа. За постигнување на максимален ефект, нанесувајте репелент на секои 1-2 часа, ако престојот во ризичн и прeдели е подолготраен (поновите хемиски производи овозможуваат заштита од 8-12 часа). Употребувајте ги според пропишаното упатство, бидејќи прeчеста и ексцесивна употреба кај деца, иако ретко, можни се несакани ефекти во смисла на сериозни невролошки компликации.
Извор:Министерство за здравство на РСМ
