Пишува: М-р Марија Стојкоска-Василевска
Психолог
Во животот на секој човек постојат циклуси на благосостојба на ментален и на физички план, но и циклуси кога оваа благосостојба е нарушена поради најразлични влијанија, болести, загуба на драги луѓе…
Еден од најсилните фактори што брзо и значително многу ја намалува животната благосостојба е дијагностицирање на болеста која претставува сериозна закана по животот. Работата во болница често подразбира и сведоштва на такви судбини, кога на луѓето им се соопштуваат информации за нивното здравје кои укажуваат дека е неопходна брза хируршка интервенција, долг натамошен третман и неизвесен исход од болеста.
МЕНТАЛЕН ТРАУМАТИЗАМ
Ваквите „шок“ информации предизвикуваат моментален трауматизам кај пациентот. Многу значајно и важно за блиските на пациентот е да знаат што се случува на психички план кај пациентот во тие првични моменти кога им е соопштена дијагнозата. И покрај тоа што и блиските се во шок, добро би било да имаат информации од психичкиот дел, кој подразбира што пациентот (не)слуша во тие моменти и што тие емоции прават во неговиот мисловен процес. Надминувањето на траумата е процес кој има фази низ кои се поминува. Фазите се по редослед, но времетраењето на секоја од фазите може да биде различно за секого. Може да постои и застој во некоја од фазите, кој може да трае и со години. Понекогаш може да се случи да го минуваме процесот на лекување, а да има застој во некоја од фазите на траумата и поради тоа да не може да се продолжи со функционално живеење. На пример, да останат силни стравови, неможност да се функционира самостојно или да се потисне цел период и да не се води грижа за здравјето, да се појави посттрауматски синдром итн.
ФАЗИ КОИ МОРА ДА СЕ ПОМИНАТ
Постојат повеќе фази кои се поминуваат низ процесот на траума:
ШОК И СТРАВ – Шок е состојба која го инхибира, или едноставно кажано го замрзнува рационалното расудување, стануваме ирационални, доминира емоција на страв до степен на парализирање и на моторните функции, како да се „сечат“ нозете. Стравот е емоција која носи подконтекст дека „ќе не снема“, дека животот се губи. Кога е со ваков интензитет, важно е да знаеме дека пораките кои ги упатуваме до човекот што го искусува стравот е дека не треба да бидат со наредба, во смисла „ајде, не смееш вака да размислуваш, морашда си храбар/а“. Овие пораки бараат рационалност која во тој момент ја нема кај пациентот, што може да биде дополнително фрустрирачки и за него и за тие што му нудат „помош“. Вистинска поддршка во оваа фаза би била препознавање на силината на стресот „знам, гледам дека ова е многу вознемирувачки, но тука си, жив/а си, јас сум тука, заедно сме, не си сам/а, заедно ќе поминуваме…“.
НЕГАЦИЈА – Во оваа фаза рационалниот ум не ја прифаќа информацијата, затоа што се уште буди силен страв и несвесно се градат механизми кои ја отфрлаат тежината која доаѓа со соочување со реалноста. Во оваа фаза, пациентот може да се повлекува, да има регресивно однесување, да не сака да прифати лекување. Затоа, во оваа фаза е значајно пациентот да биде повикан во реалноста со пораки „ти ми значиш“, „важно ми е да си жив/а“, „заслужуваш живот“, „имаме проблем и е значајно да го решиме“.
ЛУТИНА – Тоа е фаза кога се уште информацијата не може да биде прифатена во целост и тоа се прави преку проекција – себараатвиновници, сегубивербаисеимачувстводекастеказнет и дека сте обесправен. Поддршката во овој случај е да се оправдааттие емоции, па на пациентот му се кажува: Имаш право да се лутиш, вистина не е фер, за никого не е фер, некогаш животот не е фер.
БЕЗНАДЕЖНОСТ – Оваа фаза настапува кога информацијата допира до свеста и рационалниот дел, но не се гледа во личниот капацитет и можностите. Поддршката во оваа фаза, е во насока да се трага по мотивот за живот, повикување да мисли на себе, на деца, на се што создал/а, зашто се стремел/а, дека тој/таа освен што е болен/а има и други улоги кои се значајни.
ТАГА – Таа настапува кога полека почнува соочувањето со вистината, гледање во сите потенцијални опции, можноста за загуба, тежината на периодот што следува и обжалување на претходната благосостојба. Значајно е да се почитува оваа фаза, дури и да се плаче заедно, но и да се внимава да не се заглави во оваа фаза, затоа што може да влезе во самосожалување и да се изгуби контакт со потенцијалот што му е потребен на пациентот за борба.
ПРИФАЌАЊЕ – Тоа е последна фаза од процесот за надминување на траумата. Не сите и не секогаш стигнуваме навреме до неа, но е важно да бидеме свесни за неа како цел кон која треба да се движиме кога искусуваме тежок период во животот. Оваа фаза ја карактеризира свесност за можностите, капацитет и подготвеност да се влезе во процесот на борба за подобрување на здравјето и повторно воспоставување на циклус на благосостојба. Значајно е, да се брза кон последната фаза, но и да им се даде време на сите претходни фази, иако е тешко да се биде во нив и се ирационални во голем дел. Исто така, важно е да се почитуваат фазите, затоа што на тој начин добиваме поголема сигурност дека во целиот процес на лекување е вклучен и самиот пациент, со неговата сила и психичка подготвеност, како неминовен дел од целосно заздравување.
