Пишува: М-р Марија Стојковска – Василевска
психолог
Занимавањето со спорт од рана возраст носи придобивки во развојот на психичкиот живот на детето, а потоа и на зрелата личност. Кај дете на возраст од четири години и нагоре треба да се поддржи контактот со спорт поради усвојување на здрави психолошки рамки на функционирање, покрај правилниот физички развој. И покрај тоа што играњето со деца надвор, без строги правила и без тренер е исто така многу корисно за психичкиот развој, вклучувањето во поструктурирана форма на спортски активности нуди поинаков поттик на развој на значајни аспекти од личноста.
ЈАКНЕЊЕ НА САМОДОВЕРБАТА
Очигледни се здравите навики за вежбање и градење на однос кон сопственото тело, чувство на одговорност и чувство на припадност да се биде дел од група кон постигнување на заедничка цел како и развивање на лична одговорност за индивидуален учинок. Целите кои се поставуваат пред детето побрзо се постигнуваат за разлика од целите кои се задаваат со училишните активности, каде што пред се се поттикнува когнитивниот развој.
Запознавајќи го своето тело и што може да постигне преку спрегата тело – ум, детето ги јакне самоконтролата, сигурноста и вербата во себе.
НАМЕТНУВАЊЕТО АМБИЦИИ Е ОПАСНО
Споредувањето со идоли е дел од развојот на секое дете. Идолите кои доаѓаат од полето на спортот се одликуваат со посветеност кон целта, водење здрав живот без пороци. Целата лепеза од нови можности кои се отвораат преку спортот на детето му овозможува нов контакт и пат за комуникација со светот околу себе, што е една од најважните развојни скалила на личноста. Во овој период важно е да се развива и свесноста кај родителите во врска со очекувањата кои ги градат за своето дете. Наметнувањето на амбициите може да креира товар за личноста на детето и да предизвика тешкотии во неговиот развој. Некои фрустрации може сериозно да му ја нарушат самодовербата и да развие некои облици на непријатно функционирање и невролошки реакции.
ВНИМАТЕЛНО НАСОЧУВАЊЕ
Воведувањето професионалност во тренинзите на децата, за да се насочат кон професионално занимавање со спорт, треба да биде внимателно и со многу знаење, и од страна на тренерите и од страна на родителите. Постигнувањето на балансирана фрустрација која води до развој наместо до стагнација или регрес е индивидуален процес за секоја млада личност. Секој реагира специфично на одредени дразби затоа што секој доаѓа од различна средина на спортскиот терен.
СПОРТИСТИТЕ ПОРАНО СОЗРЕВААТ
Во создавање на личноста на професионален спортист важно е да се знае дека психолошкото созревање се случува побрзо, пред се заради брзината на созревање на спортистот како професионалец. Зрелоста на професионалниот спортист се очекува да биде на многу порана календарска возраст од професионалната зрелост во повеќето други професии. Природното созревање на професионалниот човек од друга професија настапува дури и подоцна (најголемиот професионален капацитет се постигнува по 40-годишна возраст), кога кај спортистите доаѓа залезот на професионалната кариера. Имајќи го ова предвид важно е овој аспект да се препознае и внесе во работата со спортистите. Спортистот како индивидуа има своја цел која тежнее да ја оствари. Во групните спортови таа цел е во директна зависност со целта што ја поставува групата. Често изгледа дека двете цели (лична и на тимот) се јасни и скоро исти, но може да не се доволно усогласени, може да има свесно и несвесно потиснување на личните замисли за целта. Степенот на неусогласеност, доколку не се провери со сите поединци, може да стане препрека во постигнување на групната цел. Одговорноста за личните цели ја понесува поединецот. Најмногу тој е одговорен за својот успех и учинок. За групната цел одговорноста се распределува преку индивидуалното позиционирање на секој во целината.
ПРИТИСОЦИ
Покрај личниот притисок за успех кој си го креира самата личност, а кој често е поврзан и со притисокот што доаѓа од најблиските, постои и притисок од јавноста. За младата личност во развој овие притисоци може да се пресилни и преголеми за капацитетот кој го има развиено за да се справува со нив. Ментална зрелост е капацитет кој е неопходен при соочување со ситуации на стрес како што се некои спортски натпревари. Тој капацитет е потребен и за играчите и за гледачите. Една од пречките за развивање на тој капацитет се интроектите кои се интернализирани пораки примени од средината, кои раководат со нашето однесување, без да имамеможност да ги промениме. Особено се моќни во ситуации на стрес, а од нас се очекува успех. Тие може да се: „ех, готово е“, „крај, нема шанси“ и многу други слични формулации на деморализирање кои одекнуваат како во главите на спортистите така и во главите на навивачите, и се појавуваат во моменти кога би требало да се покаже спортскикарактериправатпсихолошка блокада. На ваква блокада треба да се пристапи многу посистематски и попрофесионално, бидејќи нејзините корени се многу подлабоки отколку што навидум може да личат. Дотолку повеќе што може да стигнеме до колективен интроект кој е втемелен во нашиот менталитет како народ.
