Пишува: М-р спец. д-р Горан Колевски
Специјалист невролог, субспецијалист по васкуларна неврологија
Во секојдневната невролошка практика честопати се среќаваме со пациенти кои имале мозочен удар. Една од најчестите причини за мозочен удар претставува стеснувањето (стеноза) или целосното затнување (оклузија) на каротидните артерии.
Каротидните артерии се главни артерии кои го снабдуваат мозокот со крв. Околу 80 отсто од крвта во мозокот се должи на каротидната циркулација. Тоа се парни артерии – ги имаме обострано од левата и од десната страна на вратот. Најпрво, заедничката каротидна артерија (a.carotis communis) се издвојува од аортата, потоа продолжува нагоре по должината на вратот, каде што се раздвојува на внатрешна каротидна артерија (a.carotis interna) и на надворешна каротидна артерија (a.carotis externa). Токму внатрешната каротидна артерија продолжува нагоре кон главата, каде што потоа влегува во мозокот и се разгранува на помали артерии, снабдувајќи го мозокот со крв.
Атеросклерозата е болест на сите крвни садови
Атеросклерозата е болест на сите крвни садови вклучително и на каротидните. Таа се карактеризира со постоење на наслаги (плаки) кои се наоѓаат на внатрешниот ѕид на крвните садови. Овие плаки можат постепено да се зголемуваат. Ова особено се случува кај пациенти кои боледуваат од зголемени масти во крвта, кај пациенти со дијабетес, кај пушачите, кај пациенти со срцеви нарушувања.
Доколку атеросклеротичните плаки нараснат, тие можат да доведат до стеснување (стеноза) или до целосен прекин на циркулацијата – затнување (оклузија). Ова е особено важно за каротидните артерии, со оглед дека тие ја пренесуваат крвта кон мозокот. При постоење на каротидна стеноза или оклузија, може да настане исхемичен мозочен удар – мозочен инфаркт. Затоа, од големо значење е навремено дијагностицирање на постоење на каротидна стеноза или оклузија.
Најбрз и наједноставен начин за дијагностицирање на каротидната стеноза/оклузија е ултразвучната дијагностика. Таа е истовремено и неинвазивна (безболна) и прецизна дијагностичка метода, која е единствена и по тоа што при снимањето се гледа циркулацијата на крвта во реалност, при што лекарот може веднаш да направи процена за состојбата на крвниот сад и за циркулацијата.
Екстракранијална колор доплер сонографија
Ултразвучната дијагностика на каротидните артерии се нарекува екстракранијална колор доплер сонографија. Тоа е брза, точна, неинвазивна, евтина и повторлива дијагностичка метода со висок степен на прецизност во дијагностиката на каротидната стено-оклузивна болест. Со помош на екстракранијалната колор доплер сонографија се визуализира стенозата и/или оклузијата на каротидните артерии и тоа со детекција на атероматозните плаки и тромботичните маси во луменот на артеријата, како и со детекција на хемодинамските нарушувања на циркулацијата на крвниот сад.
При постоење на стеноза/оклузија на каротидните артерии, неопходно е да се направи ултразвучно испитување и на мозочната циркулација за да се даде прецизна процена колку всушност има нарушување во снабдувањето со крв на мозочните структури.
Ова се изведува со транскранијалната колор доплер сонографија, како и со транскранијалното мониторирање на микроемболични сигнали (ултразвучни сигнали од микротромби во крвта). Со овие три ултразвучни дијагностички процедури добиваме целосна слика за состојбата на циркулацијата кон мозокот и во самиот мозок. Имено, овие три методи се комплементарни т.е. се надополнуваат една со друга и е неопходно да се употребат за да се овозможи детална и сеопфатна процена за целокупната циркулација кон мозокот и во самиот мозок.
Секој пациент под ризик да се испита со трите методи
Секој пациент кој има ризик за мозочен удар е потребно да се испита со овие три дијагностички методи. Во оваа група спаѓаат пациенти кои боледуваат од покачен крвен притисок, дијабетес, срцева аритмија, атеросклероза, прележан срцев инфаркт, како и пациенти изложени на зголемено ниво на масти во крвта, физичка неактивност, пушење и стрес. Навремената дијагноза на каротидните атеросклеротични плаки би овозможила превенција од мозочен удар. Со навремена дијагноза на каротидната стеноза, пациентот ќе добие соодветна таблетарна терапија, и по потреба ќе се упати на натамошни процедури за отстранување на овие плаки од крвните садови (каротидна ендартеректомија).
