Првиот Светски ден на астмата е одбележан во 1998 година во повеќе од 35 земји ширум светот со намера да се подигне јавната свест за прашањето на живеење со астма. Според проценките на Светската здравствена организација за 2019 година, во светот од астма боледувале 262 милиони луѓе, а 461.000 луѓе починале од астма во истата година.
Астмата е хронично воспалително заболување на дишните патишта, чија главна карактеристика е појавата на бронхоспазам – стегање на мускулите во ѕидовите на бронхиите – предизвикано од алергиска реакција на бронхијалната слузница на различни супстанции во околината (полен, измет од грини, животински влакна и сл.) или други надразби (студен или сув воздух, физички напор и сл.).
Бронхоспазамот клинички се манифестира со симптоми како задишување (отежнато дишење), краток здив, притисок во градниот кош и појава на таканаречено свирење во дишните патишта. Се смета дека болеста е предизвикана од комбинација на сложени и нецелосно разјаснети еколошки и наследни фактори. Во терапијата за астма, која значително е напредната во последните неколку децении, се користат различни лекови, најчесто во форма на инхалатори кои се практични за секојдневна употреба.
Оваа година Светскиот ден на астмата ќе биде одбележан на 3. мај со темата “Затворање на празнините во грижата за астма“, со оглед дека и понатаму постојат низа недостатоци во лекувањето на оваа болести кои бараат интервенции со цел да се намалат компликациите на болеста што може да се избегнат, како и трошоците кои се појавуваат за лекување на неконтролираната астма.
Во Македонија бројот на заболени од астма се проценува на 80.000-100.000 лица.
КОИ СЕ НАЈЧЕСТИТЕ СИМПТОМИ НА АСТМА?
За астмата се карактеристични напади на сува кашлица, а понекогаш и суво поткашлување. Пациентите со астма често имаат тешко дишење, чувство на недостиг на воздух, диспнеа, стегање и свирење во градите. Исто така се јавува и притисок во градите со чести будења во ноќта или рано наутро, обично пред да зазори поради чувство на недостиг на воздух.
КАКВИ ВИДОВИ НА АСТМА ПОСТОЈАТ?
Главната поделба на астмата е на:
- Екстринзична (алергиска, атописка) која почнува од детството, и кај која постои позитивна фамилијарна анамнеза и позитивен кожен прик тест кон инхалаторни алергени. Во овие случаи присутни се и атописки дерматитис од раното детство, осетливост кон храна, а во крвта има периферна еозинофилија поголема од 4 отсто. Придружена е со алергиски ринит кој најчесто и предходи на астмата
- Интринзична (неалергиска, неатопична) е тип на астма каде имаме нормална концетрација на вкупен ИгЕ, негативен кожен прик тест на инхалаторни алергени и е со поголема зачестеност кај возрасните особено жените. Во овие случаи има негативна фамилијарна анамнеза за астма и неадекватна контрола на болеста со инхалациски кортикостероиди, зголемена алергија на аспирин и склоност кон тешка астма
Во зависност од тригерот постојат повеќе ентитети на астма: аспиринска астма, Candida астма, професионална, стрес астма, астма предизвикана од напор, астма поврзана со кашлица (cough related asthma), сезонска астма, предменструална астма, астма со дебелина итн. Според клиничките каректеристики се дели на тешка, средна и лесна астма, астма со фиксирана опструкција и астма резистентна на терапија со инхалаторни кортикостероиди.
Во зависност од воспалителните обележја, односно кој тип на воспалителни клетки предоминираат во дишните патишта, добиени со анализа на искашлокот, бронхоалвеоларен лават или биопсија на бронх или наод на еозинофилија во крвта, астмата ја делиме на еозинофилен, неутрофилен и мешан фенотип астма. Кај неутрофилната астма пациентите имаат тешки симптоми и не реагираат на терапија со кортикостероид. Се сретнува кај постари болни и кај тие со тешка астма. Се претпоставува дека некој надворшен фактор, на пример, изложеност на дим од цигари, професионални алергени, иританси или чести вирусни инфекции имаат улога во развој на овој фенотип. Кај астмата со фиксирана опструкција, пак, се наоѓа мешан тип на воспалителни клетки.
