Полипите се абнормални израстоци на ткиво кои се развиваат во различни делови од телото, најчесто на слузницата на органи како што се дебелото црево, желудникот, носот, матката, и мочниот меур. Тие обично се бенигни (не-канцерогени), но некои видови полипи можат да се трансформираат во малигни (канцерогени).
Видови на полипи:
- Колоректални полипи (во дебелото црево): Овие полипи се најчести и најчесто се јавуваат во дебелото црево или ректумот. Некои од нив можат да станат канцерогени (колоректален карцином) ако не се отстранат на време.
- Носни полипи: Овие се израстоци во носните канали или синусите, кои често предизвикуваат блокада на дишењето и хронични инфекции.
- Полипи во матката (ендометријални полипи): Се јавуваат во внатрешната обвивка на матката и може да предизвикаат нередовно крварење.
- Стомачни полипи: Може да се јават во желудникот, најчесто асоцирани со хроничен гастритис или инфекција со Helicobacter pylori.
Симптоми:
- Колоректални полипи: Крв во столицата, променета форма на столицата, болка во абдоменот или несигурност во гастроинтестиналниот тракт.
- Носни полипи: Затнатост на носот, губење на мирисот, главоболка.
- Ендометријални полипи: Нередовно крварење, тешки менструални циклуси, крварење после менопауза.
- Стомачни полипи: Болка во стомакот, гадење, чувство на рана ситост.
Дијагноза:
- Колоректален полип: Колоноскопија е најчест метод за детекција. Ако се најдат полипи, тие може да се отстранат и подложат на биопсија.
- Носни полипи: Се дијагностицираат преку ендоскопија на носните канали или компјутерска томографија (КТ).
- Ендометријални полипи: Ултразвук на карлицата или хистероскопија може да ги открие.
- Стомачни полипи: Гастроскопија со биопсија е стандардна метода за дијагноза.
Лекување:
- Колоректални полипи: Полипите обично се отстрануваат за време на колоноскопија. Ако полипите се канцерогени, може да се препорача хирургија.
- Носни полипи: Кортикостероиди (назални спрејови или орални) се користат за намалување на полипите. Ако не реагираат на медикаментозна терапија, се препорачува операција (полипектомија).
- Ендометријални полипи: Може да се отстранат со хистероскопија. Понекогаш се препорачува хормонска терапија.
- Стомачни полипи: Ако полипите се големи или потенцијално канцерогени, се отстрануваат ендоскопски.
Полипите се важни за редовно следење, особено ако постои фамилијарна историја на рак, бидејќи навремено откривање и лекување може да спречи потенцијални компликации.
Полипите кои имаат најголем ризик да се трансформираат во канцер се аденоматозните полипи (аденоми), кои најчесто се наоѓаат во дебелото црево. Околу 70% од сите полипи во дебелото црево се аденоматозни, а иако повеќето се бенигни, постои значителен ризик тие да се трансформираат во колоректален карцином со тек на време, особено ако не се откријат и отстранат.
Видови на полипи кои најчесто стануваат канцерогени:
- Аденоматозни полипи (аденоми):
- Овие полипи се сметаат за преканцерозни и можат да преминат во колоректален карцином.
- Постојат три подвидови на аденоми:
- Тубуларни аденоми: Најчестата форма, со релативно понизок ризик од трансформација во канцер.
- Вилозни аденоми: Овие имаат поголем ризик да станат канцерогени.
- Тубуловилозни аденоми: Комбинација од тубуларни и вилозни карактеристики, со среден ризик.
- Серозни полипи: Иако ретки, овие полипи исто така можат да се трансформираат во канцер, особено ако се големи.
- Полипи поврзани со наследни синдроми:
- Фамилијарна аденоматозна полипоза (FAP): Луѓето со овој генетски синдром развиваат стотици до илјадници полипи во дебелото црево, од кои речиси сите ќе преминат во канцер ако не се третираат.
- Линч синдром: Овој синдром предизвикува развој на колоректален карцином без многу претходни полипи, но кога се присутни полипите, тие брзо прогресираат во канцер.
Редовните колоноскопии и раното отстранување на аденоматозните полипи се клучни за превенција на колоректален карцином.
Најдобрата терапија или интервенција за полипи зависи од типот, локацијата и потенцијалот за малигна трансформација на полипите. Еве ги главните методи за лекување на полипи според нивната локација и карактеристики:
1. Колоректални полипи:
- Колоноскопска полипектомија: Ова е најчестиот и најдобар начин за отстранување на полипите во дебелото црево. За време на колоноскопијата, полипите се отстрануваат со специјални инструменти и испраќаат на биопсија за да се утврди дали се бенигни или малигни.
- Хирургија: Ако полипите се големи или има сомневање за канцер, може да биде потребна хируршка интервенција (сегментна ресекција на цревото) за да се отстрани делот од цревото каде што се наоѓаат.
- Редовни контроли: За пациенти со историја на аденоматозни полипи, редовните колоноскопии се препорачуваат за да се следи евентуална појава на нови полипи.
2. Носни полипи:
- Кортикостероиди: Назалните спрејови со кортикостероиди се прва линија на терапија за намалување на големината на полипите и ублажување на симптомите. Во потешки случаи, може да се користат орални кортикостероиди.
- Полипектомија: Ако кортикостероидите не се ефикасни или ако полипите се големи и предизвикуваат блокада на дишењето, се препорачува ендоскопска синусна хирургија (полипектомија) за нивно отстранување.
3. Ендометријални полипи (во матката):
- Хистероскопска полипектомија: Најдобриот третман за ендометријални полипи е нивно отстранување со хистероскопија. Ова е минимално инвазивна процедура која овозможува прецизно отстранување на полипите.
- Хормонска терапија: Во некои случаи, хормонска терапија со прогестерон или други хормони може да се користи за контрола на растот на полипите, но обично е привремено решение.
4. Стомачни полипи:
- Гастроскопска полипектомија: Полипите во желудникот обично се отстрануваат со ендоскопска процедура, слична на колоноскопијата. Полипите се отстрануваат и подложуваат на биопсија за да се утврди дали се бенигни или малигни.
- Лекување на Helicobacter pylori инфекција: Ако полипите се поврзани со инфекција со Helicobacter pylori, третманот со антибиотици за елиминација на оваа инфекција може да помогне во нивното намалување или спречување на нивното повторно појавување.
5. Генетски синдроми (FAP, Линч синдром):
- Профилактична хирургија: За пациенти со фамилијарна аденоматозна полипоза (FAP) или Линч синдром, профилактичка хирургија за отстранување на дебелото црево може да биде неопходна за превенција на колоректален карцином, бидејќи тие се изложени на висок ризик за развој на рак.
Општа препорака:
Најдобрата терапија за полипите е нивно навремено откривање и отстранување, особено аденоматозните полипи кои имаат ризик да станат канцерогени. Редовните скрининзи, како што се колоноскопии, играат клучна улога во превенцијата на рак поврзан со полипи.
