Штом од кујната почне да се шири мирис на храната, кај повеќето луѓе почнува да се излачува плунка, иако понекогаш и самата идеја за омилената храна е доволна за тоа. Сигналите од нервните завршетоци ја стимулираат секрецијата на плунката со активирање на центрите во мозокот, активирајќи притоа три пара плунковни жлезди.
Плунката е течност која во устата ја лачат три големи пара на плунковни жлезди сместени пред увото, на долната вилица и под јазикот. Ја излачуваат и бројни мали плунковни жлезди кои се наоѓаат во мукозните мембрани на лицето, непцата, усните и дното на усната празнина.
Плунката е значајна орална течност која значително го олеснува говорот, голтањето и џвакањето на храната. Важна е за одржување на здравјето на забите и претставува прва линија на имунолошка одбрана од вируси и бактерии кои влегуваат во телото преку устата. Содржи протеини, ензими, минерали и антитела кои имаат некои исклучително корисни функции.
Од големите плунковни жлезди се излачува околу 93 проценти од плунката, а од помалите жлезди – седум проценти. Покрај плунковната секреција во плунката се наоѓаат и микроорганизми, епителни клетки, крвни клетки, остатоци од храна и течности од гингивалниот жлеб.
Плунката, исто така, содржи и протеин лактоферин кој го има во солзите и други заштитни телесни течности. Тој не штити од развој и размножување на бактериите.
Со оглед на тоа што плунката ги содржи минералите калциум и фосфор, може да ја обнови глеѓта на забите кога киселината ќе ја оштети. Ако во плунката е присутен и флуор, поради консумирање на вода за пиење збогатена со флуор или употреба на паста со флуор, плунката дополнително ја зајакнува глеѓта на забите.
Додека плунковните жлезди работат совршено, повеќето луѓе не им придаваат важност. Но кога ќе се јави нерамнотежа во усната шуплина, луѓето сфаќаат каква е нивната важност.
„Луѓето со симптоми на сува уста мора да се справуваат со бројни тешкотии предизвикани од недостаток на плунка”, вели д-р Дитмар Естерајх, потпретседател на германското Здружение на стоматолози. Сувоста на устата значително го зголемува изложувањето на кариес и расипување на забите.
Како крвта, урината и другите телесни течности, плунката содржи молекули кои можат да бидат биолошки показатели за некоја болест. Според бојата и наслагите на јазикот, кои може да настанат поради недостаток на плунка, но и по здивот на устата, може да се утврди дали некој има нарушувања на метаболизмот.
