Марија Главаш Додов, Проф д-р, Центар за фармацевтска нанотехнологија, Фармацевтскиот факутет, УКИМ-Скопје
Што е нанотехнологија во козметиката?
Нанотехнологијата се занимава со исклучително мали честички/структури – со нано големина, 1-100 нанометри (nm) во најмалку една нивна димензија. Во козметичките производи, тие главно се користат за да ја подобрат ефикасноста на активните состојки (претставуваат нивни носачи), овозможуваат подолготрајни ефекти, се користат во производите за заштита од сонце, ја подобруваат текстурата и текстурата и чувството при нанесување и стабилноста на производот.
Како функционираат?
Најчести наноструктури што се користат во козметичките производи се:
- Липозоми – мали сферични „везикули” што се користат како носачи на активните состојки (на пр. витамини, церамиди) за подлабока пенетрација на овие состојки во слоевите на кожата.
- Наноемулзии – мешавини од масло и вода на ниво на нанокапки, што овозможуваат побрза и подобра апсорпција на активните супстанции во слоевите на кожата, даваат поубава текстура на производот и стабилност.
- Мицели – користени во мицеларни води, за отстранување на нечистотии и шминка, без да ја иритираат кожата.
- Наночестички од минерали – како титаниум диоксид или цинк оксид во производите за сончање.
Историски факти
- Уште во 1970-тите г., научниците ги откриле липозомите и нивната можна примена во козметичките и медицинските производи.
- Lancôme е првата козметичка компанија што комерцијално го искористи потенцијалот на липозомите. Во 1986 г., го лансираше серумот Niosôme, што претставува прв козметички производ со липозоми на пазарот. Целта беше да се испорачаат активните состојки (хидратантни агенси и витамини) подлабоко во кожата, со што се зголемува нивниот ефект. Успехот на Niosôme го отвори патот за масовна употреба на липозомите и други носачи во козметиката, особено во премиум брендови.
- Во 1990-тите г., започна употребата на наночестички на титаниум диоксид и цинк оксид во УВ заштита – како ефикасни, безбедни и транспарентни физички филтри.
Што потрошувачите (не) знаат?
Потрошувачите често не знаат што значи терминoт „nano“, ниту дека тие самите одлучуваат дали ќе користат ваков производ. Во исто време, производителите ретко нудат јасно и транспарентно објаснување за присуството, придобивките или ризиците од ваквите состојки.
Современа примена: „Паметна“ козметика
Денес, нанотехнологијата е имплементирана во голем број производи: серуми, анти-ејџ креми, шампони, балсами и декоративна козметика. Особено е интересна т.н. козметика со „паметни“ својства, како една од најиновативните гранки во козметичката индустрија, каде нанотехнологијата игра клучна улога. Овие производи имаат способност да реагираат на надворешни фактори – како што се pH, температура, светлина или пот – и да се прилагодуваат со цел да се постигне подобро дејство на активните состојки.
Така на пример, течните пудри и креми кои содржат нано-енкапсулирани пигменти се активираат при контакт со кожата. Врз основа на pH вредноста (која варира кај секоја индивидуа), пигментите ја менуваат бојата и се прилагодуваат на тенот на кожата; Температурно чувствителните липозоми во серумите што содржат активни состојки (витамин Ц, ретинол) се дизајнирани да ги ослободат истите при одредена температура – на пример, температурата на кожата; Нано-козметика што се активира при потење, производите се базираат на наноемулзии или нано-гелови што реагираат на потење (влага и pH) и ослободуваат освежувачки, хидрирачки или антисептички агенси.
Регулаторни аспекти за козметички производи со наноматеријали и клучни предизвици
Во ЕУ, козметичките производи што содржат наноматеријали мора да се пријават до до Европската комисија преку Cosmetic Products Notification Portal како задолжителна нотификација и тоа шест месеци пред да бидат пласирани на пазарот (Член 16(3) од Регулативата (EC) 1223/2009).
Состојките со нанодимензија мора да бидат означени со додавање на зборот „(nano)“ по името на состојката во „Листата на состојки“ (на пр., Titanium Dioxide (nano)). Секогаш кога Европската комисија има загриженост за безбедноста на некој наноматеријал, го задолжува Научниот комитет за безбедност на потрошувачите (Scientific Committee on Consumer Safety-SCCS) да спроведе проценка на безбедноста (Член 16(4) од Регулативата (EC) 1223/2009). Така на пример, SCCS ја евалуираше безбедноста на титаниум диоксид во нано-форма и согласно нивното мислење од 2021 г. е направена рестрикција на концентрацијата од макс. 25% во производите за заштита од сонце. Истото се однесува и за цинк оксидот, како физички УВ филтер.
Сепак, употребата на нано-материјалите/носачите во козметичките производи може да предизвика одредена загриженост во однос на безбедноста за човековото здравје и тоа пред се поради нивните специфични карактеристики. Имено, физичко-хемиските својства на наноматеријалот може да се разликуваат од оние на истата состојка во нејзината поголема, „bulk“ форма, поради различната големина, форма, специфична површина.
Во моментов, достапните истражувања не обезбедуваат доволно информации за ризиците поврзани со наноматеријалите што се користат во козметичките производи и нема доволно долгорочни токсиколошки студии од каде призлегуваат и потенцијалните ризици: можност за навлегување во кожата или во телото преку микроскопски рани/оштетена кожа, потенцијална биоакумулација при долготрајна употреба (безбедносен аспект), оксидативен стрес и воспаление (алергии или иритација).
Што потрошувачите (не) знаат?
Потрошувачите често не знаат што значи терминoт „nano“, ниту дека тие самите одлучуваат дали ќе користат ваков производ.
Во исто време, производителите ретко нудат јасно и транспарентно објаснување за присуството, придобивките или ризиците од ваквите состојки.
Истовремено, производителите не се транспарентни кон потрошувачите и дополнително, не даваат јасно објаснување на етикетата на производите со наноматеријали за потенцијалните ризици или нивните предности.
Лажни информации – да ги разбиеме митовите
❌ „Наночестичките се токсични.“
➡️ Не е точно. Повеќето што се користат во козметичките производи се тестирани и безбедни – но само ако производот е одобрен од регулаторнотот тело и е соодветно означен.
❌ „Наночестичките влегуваат во телото и може да ги оштетат ткивата и органите“
➡️ Во најголем број случаи кога говориме за козметичките производи, честичките остануваат на површината на кожата или се апсорбираат во слоевите на кожата каде треба да го појават и своето дејство.
❌ „Ако се користи нанотехнологија – мора да е подобро.“
➡️ Не секогаш. Има традиционални козметички производи што се ефикасни согласно намената. Ефикасноста на нано-материјалите/носачите зависи од составот, квалитетот и местото на делување во кожата.
Како да изберeте безбедно?
-
Проверете дали производот содржи (nano) состојки. Состојките проверете ги во Cosing базата на податоци на ЕУ (https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/cosing/), дали се дозволени во нано-форма и под кои услови (безбедносни аспекти) и секако, нивната намена (впишете го името на состојката како што е наведено во „Листата“).
- Внимавајте при нанесување на оштетена кожа.
- Доколку се одлучите за козметички проивод што содржи нано-материјали/носачи, секогаш одберете производ од доверлив и респектиран бренд.
- Внимавајте на лажни онлајн производи – особено од неофицијални веб-страници.
Внимавајте на лажни онлајн производи – особено од неофицијални веб-страници.
Нанотехнологијата донесе револуција во козметичката индустрија, овозможувајќи поефикасна апсорпција на активните состојки, „паметни“ формулации и ново ниво на персонализирана нега. Но, со иновациите доаѓа и одговорноста.
Недоволната транспарентност, разликите во регулаторните дефиниции и барања и недостатокот на долгорочни истражувања ги отвораат прашањата за безбедноста и информираноста на потрошувачите.
Во време на маркетинг хиперболизирање, каде што козметичките производи ветуваат „магични“ трансформации преку ноќ, изреката „Ако нешто изгледа премногу добро за да биде вистина – најчесто и не е вистина“ нè потсетува на важноста на критичкото размислување.
