Последниот извештај на СЗО ни укажува дека секој шести човек на нашата планета има значителен инвалидитет и дека има здравствена нееднаквост.
Според податоците кои се достапни, лицата со попреченост умираат порано во споредба со остатокот од населението, и до 20 години порано. Исто така лицата со попреченост имаат двојно поголем ризик да развијат одредени здравствени состојби, како што се мозочен удар, анксиозност, дијабетес или депресија. И трето, лицата со попреченост имаат повеќе потешкотии во секојдневното функционирање. Така, недостапната здравствена установа може да биде и до шест пати поограничувачка за лицата со попреченост. Треба да се разбере дека овие здравствени нееднаквости не се должат на основната здравствена состојба поврзана со попреченоста, туку всушност се должат на услови кои се неправедни, нееднакви и може да се избегнат.Ситуацијата и во Република Северна Македонија е соочена со одредени ограничувања. Ограничувањата во движењето, немањето соодветни приоди, несоодветните сигнализации во сообраќајот, неусогласеноста со законите, нискиот стандард, високата стапка на невработеност исто така доведуваат до сериозни проблеми со кои се соочуваат лицата со попреченост во РС Македонија. Иако, и во светот постои сериозна разлика помеѓу државите и системите како на здравствена, така и на опшествена заштита на овие лица.
Попреченоста е различна од здравствената состојба. Тие не се исти. Попреченоста се однесува на интеракцијата помеѓу нечија здравствена состојба како депресија или повреда на ‘рбетниот мозок. Или одредени лични фактори како возраста или полот или етничката припадност. И еколошките фактори како што се стигмата и дискриминацијата или изградената средина. Еве еден класичен пример за различен третман и посветеност кон овие лица: “Сметаме дека некој има повреда на ‘рбетниот мозок”. Имаме две лица кои имаат повреда на ‘рбетниот мозок и двајцата се на иста возраст и ист пол. Но, еден од тие луѓе живеe во модерна земја со високи приходи со пристап до образование и вработување и достапен транспорт. Второто лице со точно иста здравствена состојба живее во село во земја со ниски приходи, има ограничен пристап до образование и вработување и нема пристапен превоз. И покрај тоа што нивната здравствена состојба е иста, нивното искуство со попреченост е многу различно. И ова е важно затоа што понекогаш можеме да сметаме на личности со попреченост како една хомогена група. Но, всушност, лицата со попреченост се многу разновидна група и се претставени во секоја земја, секоја култура, секоја возрасна група.
Постојат низа фактори кои придонесуваат за здравствената нееднаквост кај лицата со попреченост. Така, можеме да погледнеме неколку примери. Стигмата и дискриминацијата се главна бариера за лицата со попреченост. Знаеме дека има многу места низ светот каде што лицата со попреченост сè уште не можат сами да одлучуваат за изборот на здравствена заштита. И тоа има влијание. Сиромаштијата е уште еден двигател и фактор што придонесува. Кога луѓето доживуваат сиромаштија, тие се “заклучени” и немаат или имаат многу мал пристап до образование, можности за вработување, кои пак, од своја страна директно влијаат на нивното здравје. И знаеме дека лицата со попреченост несразмерно доживуваат сиромаштија во споредба со остатокот од населението. Друг сет на фактори се однесуваат на самите фактори на ризик за болеста. Значи, кога зборуваме за факторите на ризик за болеста, ги разгледуваме работите како што се консумирање алкохол или тутун или количината на физичка активност што некој ја добива. Лицата со попреченост често се оставени или исклучени од активностите за унапредување на здравјето, често поради тоа што не се во достапни формати. Значи, ако се креира кампања за имунизација или здрава исхрана или физичка активност, треба да се води грижа тие кампањи за унапредување на здравјето се изработуваат на Брајово писмо или во вербален формат или во формат што лесно се чита, така што лицата со интелектуална попреченост можат да ја преземат контролата и да разберат што треба да прават. И тогаш последниот сет на фактори кои придонесуваат се однесува на самиот здравствен систем. Ако ги погледнеме ставовите, негативните ставови на здравствените работници, тие ставови можат да бидат директна бариера за лицата со попреченост да ги добијат здравствените услуги што им се потребни и да бидат здрави. Сега, во однос на тоа кој е одговорен за преземање акција, сите ние имаме улога, но на крајот зависи од владите да покажат лидерство. Владите би можеле да покажат лидерство меѓу сите партнери во здравствениот сектор со тоа што ќе се погрижат лицата со попреченост да бидат вклучени во дизајнирањето и спроведувањето на програмата. И доколку владите и партнерите во здравствениот сектор ги вклучат репрезентативните организации на лицата со попреченост во тие процеси, тоа ќе направи огромен чекор во решавањето на овие здравствени нееднаквости што се презентирани во оваа статија.
Извор:https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/media-resources/science-in-5/disability-and-health-inequity
