Светската здравствена организација ја препозна рехабилитацијата како клучна здравствена стратегија оти се фокусира на целокупното функционирање на болниот, вклучувајќи ги не само последиците од болеста, туку и можните компликации на лекувањето, како и коморбидитетите.
Бројот на новозаразени од коронавирусот SARS-CoV-2 во земјава изминативе недели е во значајно опаѓање. Во моментов активни случаи на КОВИД-19 има 451, но од почетокот на епидемијата евидентирани се вкупно 155.469 инфекции со новиот коронавирус. Висока е бројката на излекувани (149.551), но колкав е бројот на лица кои се соочуваат со последици и покрај прележата болест, не се знае.
Долгиот КОВИД-19 се уште важи за еден вид на закана и покрај вакцинацијата и стувнувањето на бројките на новозаразени. Лекарите се соочуваат со бројни пост-ковид здравствени ситуации, а еве кои се најчестите последици што оваа болест може да ги остави по нашето здравје.
МОЖНИ СИСТЕМСКИ МАНИФЕСТАЦИИ И ОШТЕТУВАЊА КАЈ ПАЦИЕНТИТЕ КОИ ПРЕЛЕЖАЛЕ КОВИД-19
БЕЛОДРОБНИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Познато е дека SARS-CoV-2 може со директно влијание или индиректно како последица на воспаление или исхемија (по тромбоза на крвните садови) да доведе до оштетување на белите дробови, но речиси и на секој друг орган. Светската здравствена организација ја категоризира КОВИД-19 како блага болест (благи симптоми без радиолошки објективизирани воспаленија на белите дробови), КОВИД-19 белодробно воспаление (симптоми поврзани со КОВИД-19 и радиолошки докази за воспаление, без дополнителна потреба за кислород), тежок КОВИД-19 белодробно воспаление (тешко воспаление кое бара кислородна поддршка) и критичен ковид-19 (прием на интензивна нега проади респираторно затајување кое бара механичка вентилација, септеичен шок или други застои на органите). Како резултат на тоа, бројни пациенти имаат отежнато дишење и стегање во градите.
СРЦЕВИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Компликациите може да вклучуваат хипотензија, аритмија и миокардитис. Пореметената функција на левата комора во акутна фаза може да се припише на значително зголемено ниво на воспалителни цитокини. Активирањето или засиленото ослободување на воспалителните цитокини може да доведе до некроза на миокардните клетки и влошување на коронарните атеросклеротични плаки, што ги прави склони кон пукање. Интензивен инфламаторен одговор со веќе постоечки кардиоваскуларни заболувања може да ја забрза срцевата дисфункција. Оштетувањето на миокардот може да резултира со долготрајна дисфункција и мора да се земе предвид кај пациенти кои доаѓаат на рехабилитација. Иако кај повеќето пациенти се развива долгорочна тахикардија, утврдено е дека е релативно бенигна и самоограничувачка.
НЕВРОЛОШКИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
36% од болните со ковид-19 развиваат акутни невролошки симптоми, вклучувајќи главоболка, променета свест, губење на мирис и вкус, трнење и мозочен удар. Синдромот на странична реверзибилна енцефалопатија кој предизвикува главоболка, збунетост, напади и губење на видот може да биде една од компликациите. Ретко е забележан и вируен енцефалитис поврзан со КОВИД-19. Утврдено е дека пациентите имаат многу високо ниво на Д-димери и хиперкоагулабилност, што за возврат потенцијално го зголемува ризикот од акутни цереброваскуларни случувања. Миопатијата со сериозни мускулни симптоми често се забележува меѓу умерените и тешки случаи.
БУБРЕЖНИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Пациентите со тешка клиничка слика на КОВИД-19 може да имаат акутна повреда на бубрезите. Студиите покажале дека повеќето пациенти со уредно ниво на креатинин ќе се опорават од акутната повреда на бубрезите при приемот. Но, присуството на протеинурија и хематурија значи продолжен тек на болеста. Редовно следење на пациенти со акутна повреда на бубрезите се препорачува 3-6 месеци по отпуштањето.
ХЕМАТОЛОШКИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Пациентите кои се тешко погодени од КОВИД-19 имаат висок ризик од состојба на хиперкоагулација, која се карактеризира со многу високо ниво на Д-димери, тромбоемболија и мозочен удар. Тромбоемболичните ситуации се јавуваат и покрај профилактичката употреба на антикоагуланси, како и венска и артериска тромбоза. Покрај тоа, се чини дека тешката инфекција со КОВИД-19 е поврзана со компликации на крварење, зголемен ризик од интракранијално крварење и во некои случаи, дисеминирана интраваскуларна коагулација.
КОЖНИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Кожните лезии поврзани со КОВИД-19 вклучуваат (од најчести до најмалку вообичаени): макулопапулозен осип, уртикарија, еритема со везикули и пустули и ливедо ретикуларис (виолетово црвена мрежа по кожата). Поради положбата на стомак во која се ставаат болните поради подобра вениталација на белите дробови, кај преживеаните може да се појават рани на различни делови на телото, што може да биде проблематично поради секундарни инфекции и некроза.
ЦРНОДРОБНИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Може да се јави дисфункција на црниот дроб со абнормални црнодробни ензими. Тоа може да биде резултат на секундарно оштетување на црниот дроб предизвикано од хепатотоксични лекови, несоодветен воспалителен одговор, хипоксија, хипотензија и затајување на повеќе органи. Важно е да се следат лабораториските тестови на црниот дроб и да се избегнуваат хепатотоксични лекови за време на фазата на опоравување.
ОСТАНАТИ КОМПЛИКАЦИИ ПРИ МАНИФЕСТАЦИИ ОД КОВИД-19
Преживеаните лица со синдром на акутен респираторен дистрес со механичка вентилација имаат компликации како што се повреда на гркланот, стеноза на душникот, хетеротопична осификација, контрактури, декубитусни улцерации накожата, дисфонија, дисфагија, повреди на брахијалниот плексус и периферна невропатија.
ФУНКЦИОНАЛНО ОШТЕТУВАЊЕ ОД МАНИФЕСТАЦИЈАТА НА КОВИД-19
Слабост и намалена подвижност, како и намалена способност за вежбање се најчестите симптоми по долг престој на одделите за интензивна нега. Полиневропатија, миопатија и мускулна атрофија се главните причини за функционалното оштетување поврзани со COVID-19. Овие состојби се карактеризираат со генерализирана и симетрична слабост, мускулна атрофија, придружна мускулна слабост, намалени или отсутни длабоки рефлекси на тетивата и може да предизвикаат потешкотии при одвикнување од механичка вентилација. Во исто време, се јавуваат други симптоми или компликации, вклучувајќи болка, намален опсег на движење, замор, инконтиненција и дисфагија. Може да се појават други физички последици од продолжената неподвижност, вклучително кардиореспираторно декондиционирње, постурална нестабилност, венска тромбоемболија, скратување на мускулите, контрактури и декубитуси.
КОГНИТИВНО ОШТЕТУВАЊЕ И ПСИХОЛОШКИ ПОСЛЕДИЦИ ОД КОВИД-19
КОВИД-19 може да произведе долготрајна хипоксија која може да доведе до психолошка дисфункција. Понатаму, продолжената механичка вентилација, употребата на седативи, специфичното позиционирање на пациентите во абдоминална положба и социјалната изолација може да придонесат за развој на делириум. Поради горенаведеното, можно е да се промени вниманието, концентрацијата и меморијата. Вообичени негативни психолошки ефекти вклучуваат посттрауматско стресно нарушување, несоница, депресија и општа вознемиреност и може да се влошат со страв, стигма и изолација.
