Производите на пожарот се различни супстанции што се ослободуваат при горење, а нивното вдишување може сериозно да ги оштети дишните патишта и целокупното здравје.
Главни производи на пожарот:
- Јаглерод моноксид (CO) – Безбоен, без мирис, многу токсичен гас што го заменува кислородот во крвта, предизвикувајќи хипоксија (недостаток на кислород).
- Јаглерод диоксид (CO₂) – Го зголемува нивото на киселост во крвта и ја намалува способноста за дишење.
- Цијановодород (HCN) – Ослободуван при горење на пластика, волна, свила, гума. Брзо ја блокира клеточната употреба на кислород.
- Иритантни гасови (хлориди, азотни оксиди, сулфурни оксиди) – Предизвикуваат силна иритација на очите, носот и грлото, како и белодробен едем.
- Чад (саж, честички) – Ги затнува дишните патишта, предизвикува воспаление и намалување на кислородниот транспорт.
- Токсични органски соединенија (формалдехид, бензен, акролеин) – Може да предизвикаат долгорочни оштетувања на белите дробови и зголемен ризик од рак.
Влијание врз дишните патишта на жртвите:
- Акутна хипоксија – Недостаток на кислород може да доведе до губење на свест и смрт.
- Термални оштетувања – Вдишувањето на жешки гасови може да предизвика изгореници на дишните патишта.
- Бронхоспазам – Намалување на пречникот на дишните патишта, што отежнува дишење.
- Белодробен едем – Натрупување на течност во белите дробови, што води до сериозни проблеми со дишењето.
- Долгорочни последици – Лузни на белодробното ткиво, хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ) и зголемен ризик од инфекции.
➡ Прва помош: Жртвата треба веднаш да биде изнесена на свеж воздух, да добие кислородна терапија и медицинска нега. 🚑
Прва помош од труење со јаглерод моноксид?
Препознавање на симптомите:
☠️ Лесно труење: Главоболка, вртоглавица, слабост, гадење, повраќање.
☠️ Умерено труење: Забрзано дишење, конфузија, поспаност, болка во градите.
☠️ Тешко труење: Губење на свест, конвулзии, кома, смрт.
Прва помош:
1️⃣ Веднаш изнесете ја жртвата на свеж воздух – Отворете прозорци и врати, ако е можно.
2️⃣ Одврзете ја облеката – Ослободете го вратот и градите за полесно дишење.
3️⃣ Проверете дали жртвата е свесна – Ако не реагира, веднаш повикајте итна медицинска помош (194).
4️⃣ Ако не дише, започнете вештачко дишење – Давајте 30 притисоци на градниот кош + 2 вдишувања.
5️⃣ Обезбедете кислородна терапија (ако има таква можност) – Жртвите со потешки симптоми мора да добијат 100% кислород што е можно побрзо.
6️⃣ Не оставајте ја жртвата сама – Следете ја свеста и дишењето додека пристигне помош.
Превенција:
✔️ Проветрувај редовно просториите со печки, грејни тела и бојлери.
✔️ Никогаш не оставај возило да работи во затворен простор.
✔️ Инсталирај CO детектори за рано предупредување.
‼ Запомни: Дури и ако жртвата изгледа подобро, труењето со CO може да има одложени ефекти на мозокот и срцето, па мора да се направи медицински преглед. 🚑
Ако некое лице преживее труење со јаглерод моноксид (CO), можни се сериозни долгорочни последици, зависно од степенот и времетраењето на изложеноста.
1. Невролошки оштетувања (оштетување на мозокот) 🧠
- Хипоксична енцефалопатија – Недостаток на кислород може да доведе до трајно оштетување на мозочните клетки.
- Губење на меморија (амнезија) – Потешкотии со помнење и концентрација.
- Когнитивни проблеми – Намалена способност за размислување, решавање проблеми и учење.
- Паркинсонски симптоми – Тресење, вкочанетост и потешкотии со движење (поради оштетување на базалните ганглии).
- Персоналност и емоционални промени – Депресија, анксиозност, раздразливост и психотични симптоми.
⏳ Некои невролошки последици може да се појават дури неколку недели по труењето (доцна невролошка синдрома на CO труење).
2. Кардиоваскуларни оштетувања ❤️
- Срцева аритмија – Неправилен срцев ритам, што може да доведе до срцев удар.
- Хронична срцева слабост – Намалена способност на срцето да пумпа крв.
- Исхемија (оштетување на срцевиот мускул) – Поради недостаток на кислород за време на труењето.
3. Белодробни проблеми 🫁
- Белодробна фиброза – Лузни на белите дробови што ја намалуваат функцијата на дишење.
- Намалена толеранција на физички напор – Брзо заморување при активности.
4. Долгорочни психолошки последици 🧘♂️
- Депресија и анксиозност – Честа појава кај преживеаните.
- Посттрауматски стрес (PTSD) – Особено ако преживеаниот бил во животозагрозувачка ситуација.
- Халуцинации и когнитивни нарушувања – Може да се појават кај потешки случаи.
Што да се направи после труењето?
✔️ Медицинска евалуација – Дури и ако симптомите исчезнат, може да има скриени оштетувања.
✔️ Хипербарична кислородна терапија (HBOT) – Може да помогне во намалување на невролошките последици.
✔️ Невролошка рехабилитација – Физикална терапија, когнитивна терапија и психолошка поддршка.
‼ Важно: Ако се појават невролошки или кардиолошки симптоми по преживеано труење со CO, потребно е редовно следење од лекар. 🚑
