Штитната жлезда е една од најважните ендокрини жлезди во човековиот организам и таа е инкомпатибилна, значи без неа животот би бил инкомпатибилен – ова значи дека таа е животно важна. Сместена е во пределот на гркланот и од тие причини доколку видно е зголемена може да биде видлива и во тој случај зборуваме за гушавост или велиме дека пациентот има гуша. Штитната жлезда е мал орган, кој се состои од два дела или, ги нарекуваме, два лобуса, два резена кои се поврзани со еден централен, средишен дел. Нејзината е улога е во регулирање на метаболизмот, односно материите во организмот. Тоа значи дека без неа не може да се одвива прометот на материите во организмот, односно клетките не би можеле да работат правилно и да се снабдуваат со храна, односно не можат да ја регулираат енергијата која се ослободува со цел за да може да се обавуваат функциите во организмот, почнувајќи од мозочните функции, срцевата, функцијата на нервниот систем и на се друго во организмот.
Штитната жлезда лачи два хормона, односно три од кои најважен е тироксинот и триотиронинот. Има уште еден хормон којшто е реверс Т3 и чија улога не е доволно позната. Денеска во рутината се одредува таканаречениот тироксин или слободен тироксин ФТ4, со којшто директно ја одредуваме функцијата на штитната жлезда – дали е нормална, дали е зголемена или намалена…
Штитната жлезда не функционира сама и таа е под управување, односно контрола на хипофизата, поточно на предниот резен од хипофизата. Предниот резен на хипофизата излачува хормон кој се означува како тиреостимулативен хормон или ТСХ, што директно ја контролира улогата на штитната жлезда, ова значи дека без тој хормон жлездата не може да функционира. Според ова, во клиничката пракса и во секојдневната пракса е потребно да се одредат двата хормона – ТСХ и слободниот тироксин, со цел да се контролира функцијата на штитната жлезда; Овие два хормони се неопходни за да ја видиме функцијата на штитната жлезда.
Што се однесува до болестите тие се многубројни и можеме да ги поделиме на повеќе групи:
Првата група на болести се однесува на функцијата на штитната жлезда – дали таа работи нормално, дали работи со зголемено темпо односно премногу и лачи преголеми количества на хормони, што не е добро и доколку не се лекува е смртоносно или, пак, лачи премалку што, исто така, не е добро и исто доколку не се лекува, не се препознае и трае подолго време и завршува лошо.
Втората група на болести тука спаѓаат туморите на штитната жлезда коишто денес, за жал, се доста чести и уште потажно е тоа што најголемиот дел спаѓаат во групата на малигни или лоши болести на штитната жлезда. Мал дел од овие тумори се бенигни, односно не метастазираат и не завршуваат лошо.
Третата група на заболувања се таканаречените гушавости или струми, гуша, којашто денеска, за среќа, е многу поретка од порано бидејќи солта којашто ја користиме во секојдневната исхрана, готварската сол, се јодира по закон. И тој јод што го внесуваме е доволен за да спречи гушавост. Се разбира, тоа не е единствена причина за гушавост има и други, но се поретки. Ова е најчестата – дефицитот на јод во исхраната доведува до зголемување на волуменот на штитната жлезда, односно до гушавост.
Уште една група болести на штитната жлезда тоа се воспаленијата, кои не се толку ретки. Најчестото хронично воспаление е таканаречениот Хашимото тиреоидит којшто е многу чест и кој бара терапија. Потоа следува субакутниот тиреоидит или декервен.
Што се однесува до дијагностиката на штитната жлезда, денеска главно се користат два методи – на прво место е одредувањето на тироидниот и хипофизниот хормон ТСХ и ФТ4, по потреба и ФТ3. Второ е ехото на штитната жлезда, без кое не е можно да се утврди големината на жлездата, промените и, за среќа, со негова помош многу често доаѓаме до можноста лесно да ги увидиме и утврдиме промените во смисла на тумори и да исклучиме, односно лекуваме навреме малигни заболувања, што е преголема предност. После ехото доколку се откријат промени во самата структура, форма, облик, често се прави и иглена биопсија каде што од одземениот материјал под микроскоп се одредува дали промените се од добар карактер или се, за жал, малигни и во тој случај се одредува идната терапија – дали ќе биде хируршка, зрачење итн. Во поретки случаи се користи и скен со технициум 99.
Кои се клиничките знаци, односно проблемите кои потекнуваат од штитната жлезда:
Ги делиме на две групи – едната се проблеми кога штитната жлезда е преактивна и втората кога е помалку активна.
Кога е хиперактивна зборуваме за поголема група на болести коишто имаат слични или еднакви клинички знаци. На прво место е зголемената срцева акција, односно тахикардија, срцебиење, што е постојано и во текот на денот и во текот на ноќта, придружено со обилно потење и губиток на телесна тежина. Губитокот на тежина често пациентите не можат да го објаснат бидејќи тие го зголемуваат внесот на храна, односно имаат зголемен апетит, а тежината паѓа. Може да се јави и тресење на рацете, тремор. Се работи за ситно тресење за разлика од тресењето кај старите лица кое е крупно. Се јавуваат промени и на кожата таа е потна, црвена. Косата почнува да паѓа, кај жените изостанува менструацијата и кај одреден тип од овие заболувања на хиперфункција се јавуваат и очни промени, односно очните јаболка излегуваат надвор од очните дупки што стручно го означуваме како егзофталмус или испакнување на очите. Доколку болеста не се препознае и не се лекува таа се влошува, а доколку не се интервенира завршува смртно. Кај оваа група има промени и во однесувањето, луѓето стануваат нервозни, лесно доаѓаат во конфликт, сонот е дефицитарен.
Симптомите од втората група на заболувања на штитната жлезда кога таа не работи доволно или не испорачува доволни количества на тироидни хормони се спротивни. Луѓето почнуваат да добиваат на тежина, отоци кои најчесто се изразени на лицето и тоа најмногу наутро. Отекуваат очните капаци, усните, потоа потколениците, а во запуштени случаи може да отече и стомакот. Се менува говорот, односно бојата на гласот кој станува пискав, старечки, од женски станува машки, непријатен за слушање и што е најважно зборувањето станува отежнато, односно многу помал број зборови во единица време може да се изговорат, се заборава и пациентите многу бавно зборуваат и тешко ги искажуваат мислите. Паралелно со ова се јавува и голема потреба од сон во текот на деноноќието. Луѓето најголемиот дел од денот го поминуваат во кревет затоа што немаат енергија да ги обавуваат секојдневните функции. Што се однесува со пулсот, во споредба со претходната група, станува бавен, спор и честопати може да направи и застој во пулсациите. Доколку се запуштат овие случаи тогаш добиваат облик на ’месечесто’ лице, се дебелат, влакната по телото се губат, кожата станува група, како слоновска и тогаш зборуваме за микс едем и тоа е краен стадиум на болеста.
ЛЕКУВАЊЕ:
Лекувањето е ефикасно, а доколку се почне навреме е уште поефикасно. Лекувањето на заболувањата коишто се со хиперфункција на штитната жлезда се состои во давање на лекови коишто ја намалуваат функцијата на жлездата, може да биде со зрачење со радио јод или евентуално хируршки. Лекувањето со таблети трае отприлика околу 1,5 година, но може и да се повтори. Кај другата група – хипотиреози или болести каде што штитната жлезда излачува малку хормони, односно недоволно се дава супституција, значи, замена и лекови кои се земаат секој ден и доживотно. Останатите видови промени во смисла на тумори се отстрануваат хируршки, и тоа дел од жлездата, целата или лимфните жлезди и се околу што е во вратот.
