Пишува: Проф. д-р Дафина Кузмановска
Педијатар – нефролог
Енурезата (ноќно мокрење), се дефинира како неволно испуштање мочка во текот на спиењето кај деца кои имаат 5 години или повеќе. Енурезата може да биде моносимптоматска – без придружни симптоми на дисталниот уринарен тракт и без знаци за дисфункција на мочниот меур и не-моносимптоматска, кога се присутни овие симптоми.
Децата кои никогаш не постигнале контрола во текот на ноќта имаат примарна енуреза, додека децата кои развиваат енуреза по т.н. „сув период“ во траење од најмалку 6 месеци имаат секундарна енуреза.
Повеќето деца прекинуваат да мократ в кревет ноќе некаде околу третата година. Помал дел тоа го постигнуваат нешто подоцна, во текот на четвртата, петтата или шестата година. Значи, се работи за развојно успорување на функцијата на контрола на мокрењето, а не за болест. Сепак, иако многу поретко, може да се работи за болест на уринарниот систем, невролошко нарушување или, пак, во основа може да е психолошки проблем. Ова е почесто кај секундарната енуреза.
ПРИЧИНИ И ЧЕСТОТА НА ПОЈАВУВАЊЕ
Ноќното мокрење се случува кај 15-20 отсто од децата на 5-годишна возраст, кај 7 отсто од децата на седумгодишна возраст и само кај 1-2 отсто од адолесцентите и возрасните. Кај машките се јавува два пати почесто во споредба со девојчињата. Постои тенденција кон спонтано излекување, со годишна стапка на резолуција од 15 отсто.
Ноќното мокрење е фрустрирачко и за детето и за родителите, предизвикувајќи чувство на самопотценување кај детето.
Никогаш не треба да се лутиме ниту да казнуваме дете кое мокри ноќе, бидејќи детето тоа не го прави волно. Обично се работи за семејна склоност кон ноќно мокрење. Испитувањата покажале дека ако како дете мокрел таткото, шансата за ноќно мокрење кај детето е 39 проценти, а ако мокрела мајката – 23 проценти. Ако мокреле двајцата родители, шансата да мокри и детето е 77 проценти. Ноќната енуреза се поврзува со хромозомите 13, 12, 8 и 22, со претежно автозомно доминантно наследување.
Според една теорија, се работи за нарушување на сонот со висок праг на будење – детето спие длабоко, не е свесно дека мочниот меур е полн, и не се буди да оди в тоалет. Овој механизам е предоминантен и се сретнува кај скоро сите деца со енуреза. Според друга теорија, се работи за нарушување или недостаточност на циркадијалниот ритам на антидиуретскиот хормон (АДХ), кој нормално се лачи повеќе во текот на ноќта и доведува до создавање на помало количество мочка. Кај децата со енуреза, заради недостаточно излачување на АДХ во текот на ноќта, се создава многу мочка (ноќна полиурија), надминувајќи го капацитетот на мочниот меур и доведувајќи до енуреза. Овој механизам е оперативен кај две третини од децата со енуреза. Кај помал дел деца со енуреза, во текот на ноќта се јавуваат контракции на мочниот меур кои доведуваат до празнење иако мочниот меур не е полн (ноќна дисфункција на мочниот меур). Дополнителни фактори на ризик за примарна ноќна енуреза се опстипација, заостанување во психомоторниот развој и други невролошки дисфункции, синдром на хиперактивност-дефицит на внимание (АДХД), опструкција на горните дишни патишта, ‘рчење и апнеа в сон. Пациентите со ‘рчење и со ноќна апнеа имаат ноќна полиурија. Се претпоставува дека ноќната енуреза кај оваа група е предизвикана со зголемено создавање на атријалниот натриуретски пептид, кој го зголемува и прагот за будење од сон.
АНАМНЕЗА
Во евалуацијата на децата со енуреза од најголема важност се добро земената анамнеза и деталниот физикален преглед. Анамнезата ќе ги диференцира примарната од секундарната, како и моносимптоматската од немоносимптоматската енуреза. Секогаш треба да се постават прашања во врска со зачестеноста на ноќното мокрење, количеството урина, дали детето се буди или не по измокрувањето, дали има и дневно измокрување, запек или енкопреза, какви се навиките на земање течности и сл. Треба да се праша дали детето спие цврсто, дали има симптоми на опструктивна апнеа, да се постават прашања поврзани со психомоторниот развој, прашања за досегашните болести со фокус на евентуални уроинфекции, фамилијарната анамнеза, земањето лекови кои би можеле да влијаат на долниот уринарен тракт. Во физикалниот преглед треба да се обрне внимание на надворешните гениталии и на знаците за евентуално скриен невролошки дефицит (неправилна глутеална бразда, присуство на косматост или пигментација во сакралниот дел на грбот, какви се рефлексите на долните екстремитети, каков е одот). Прегледот на урината, пак, ќе покаже дали има уроинфекции или, пак, гликозурија. Во одредени случаи корисни информации се добиваат и од т.н. дневник на пиење/мокрење со бележење на времето и на количеството земена течност и на времето и на волуменот на измокрената урина во текот на 24 часа. Може да се одреди дали постои ноќна полиурија. Кај децата кои покрај ноќната енуреза имаат и дневни нарушувања, евалуацијата треба да е поекстензивна и вклучува ултразвучен преглед на уринарниот тракт, мерење на резидуелната урина и микциометрија.
♦♦♦♦ Во следното продолжение: Како се лекува ноќното мокрење?
