Проф. д-р Даниела Шукова-Стојмановска: Карактеристики на спортската исхрана

Спортистите користат двојно повеќе енергија од неспортистите, околу 4-5000 ккал, а кај маратонци или велосипедисти и до 10 000 ккал;

Во хигиената како наука сите видови на професии според енергетските потреби се поделени во 4 категории: лесна (со најмал енергетски расход), умерена, тешка и многу тешка (со најголем енергетски расход). Во последната категорија спаѓаат и спортистите. Не само што секојдневно им е потребна многу енергија, туку секојдневно се соочуваат со два или дури некогаш и три тренинзи, без разлика дали тоа сакаат да го прават или не. За да бидат успешни мораат редовно да тренираат и да се целосно посветени на спортот кој го тренираат. Токму заради тоа, тие имаат одредени карактеристики по кои се разликуваат од „обичните“ луѓе, а кои се однесуваат не само во однос на енергетските потреби, прилагодувањето на метаболизмот, туку и во однос на исхраната.

Пишува: проф. д-р Даниела Шукова-Стојмановска,
Факултет за физичко образование, спорт и здравје, Скопје

НЕКОИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА СПОРТИСТИТЕ

  • Спортистите во мир трошат повеќе енергија од другите луѓе. Според најновите сознанија 10-20% повеќе енергија трошат луѓето во мир кога редовно тренираат, во споредба со периодот кога не тренирале;
  • Спортистите користат двојно повеќе енергија од неспортистите, околу 4-5000 ккал, а кај маратонци или велосипедисти и до 10 000 ккал;
  • Врвните спортисти можат да потрошат голем дел од вкупната енергија, за кратко време. Така, за 1 час спортистите можат да потрошат 30% од вкупниот енергетски внес во тек на еден ден, што кај „обичниот“ човек не може да се случи;
  • Кај спортистите може за само неколку минути да се зголеми продукцијата на енергија за 20 и повеќе пати, во споредба со онаа во мир;
  • Спортистите подобро ја искористуваат енергијата;

ОД ШТО ЗАВИСИ ЕНЕРГЕТСКАТА ПОТРОШУВАЧКА КАЈ СПОРТИСТИТЕ

  1. Потребите за одредена количина хранливи материи, потекнува од енергетската потрошувачка, а таа, пак, зависи од видот и интензитетот на работата што се обавува, т.е. од видот на спортската активност. Разликите се евидентни, наведува ако само се споредат спринтерските дисциплини во атлетиката (што траат 10-тина секунди), со спортските игри (што траат околу 2 часа), со маратонот или велосипедските трки (што траат по неколку дена). Со зголемувањето на брзината од 3 м/сек на 6,6 м/сек, потребите за енергија се зголемуваат 8 пати, ако плива со брзина од 0,33 м/сек и ја зголеми брзината на 1 м/сек, според Тројачанец З, 1992, енергетската потрошувачка се зголемува за 5 пати. Енергетскиот расход при трчање на 100 м е вкупно 35 ккал, на 400 м –100 ккал, а кај маратонот – 2500 ккал. Но енергетскиот расход во единица време кај спринтерот е 10 пати поголем од оној кај маратонецот. Зошто? Бидејќи ако првиот троши 35 ккал за 11 сек, значи за 1 сек ќе потроши 3,2 ккал. Маратонецот, пак, трошејќи 2500 ккал за 2 часа и 30 минути (150 минути), троши околу 0,28 ккал во сек. (2500/9000 (150 минути по 60 за да се добие во секунди = 0,28).
  2. Енергетскиот расход зависи и од телесната маса, заради што секогаш потребите се искажуваат на кг телесна маса. Интересно е да се потенцира дека во оние спортови каде постојат различни тежински категории, оние спортисти од пониските категории (со помала телесна маса), трошат повеќе енергија по кг т.е. маса (веројатно, бидејќи се движат повеќе). Интересно е дека кревачите на товар со поголема телесна маса, во апсолутна смисла креваат поголеми тежини, но по кг телесна маса, повеќе креваат оние од помалите категории! 
  3. Потрошувачката на енергија зависи и од полот, па така жените спортисти трошат помалку енергија од машките (веројатно, заради помалата просечна телесна маса, поради помал интензитет на работата или поради помалата количина на извршена работа).
  4. Колку е поусовршена спортската техника, според Тројачанец З, 1992, треба помалку енергија, бидејќи поекономично се трошат енергетските извори. Секако, на врвен спортист му треба многу повеќе енергија од еден аматер, но ова важи ако се споредуваат активни спортисти.
  5. Расходот зависи и од условите на тренингот (температура, ветер – кај скијачи, пливачи, велосипедисти). Ако се оди на подготовки на потопло место, треба количината на белковините да се зголеми за 4-0,5 г/кг телесна маса, а да се смали количината на шеќерите (за 0,6-1,0 г/кг телесна маса) и мастите (за 0,5-0,6 г/кг телесна маса).
  6. Колку е тренингот поинтересен и различен, поекономично се троши енергијата.
  7. Енергетската потрошувачка зависи и од условните рефлекси. Така, ако атлетичарот не забележи дека стазата е скратена, тој се однесува како да ја трча целата должина.

(Продолжува: Карактеристики на исхраната на спортистите)

ПОВРЗАНИ НАПИСИПОВЕЌЕ ОД АВТОРОТ