Пишува: Проф. д-р Дарија Пашалиќ
Шеф на катедрата по медицинска хемија, биохемија и клиничка хемија на Медицинскиот факултет во Загреб
Дали фПСА е исто што и ПСА? Се вади ли крв на гладно, и без внесување на било каква храна и пијалаци?
ЗА ВАДЕЊЕ НА КРВ НА ГЛАДНО
За одредени лабораториски тестови, потребно е да се вади крв на гладно, односно пациентот не треба да практикува никаков внес на храна и пијалаци кои може значајно да влијаат на некои параметри кои се контролираат во лабораторијата или референтните интервали се проценети од таков примерок на крв. Според лабораторискиот речник, тоа се однесува на подготовка на пациентот за лабораториски анализи.
Исклучително е важно пациентот да ги следи упатствата на лекарот, кои ги знаат и препознаваат факторите кои би можеле да влијаат на резултатите од лабораториските испитувања, нивната точност и квалитет.
СОБИРАЊЕ НА ПРИМЕРОК ОД УРИНА
На резултатите од лабораториските наоди, освен исхраната, може да влијаат и различни лекови кои пациентот ги зема и таа информација е многу важна за лицето кое ги изведува и издава лабораториските наоди, како и за самиот лекар.
Влијанието на околината, физичката активност и останати други животни навики исто така влијаат на резултатите од лабораториските испитувања. За собирање на примерок од урината важно е да се упати пациентот на хигиената, и секогаш да собира од средниот млаз урина.
ДАЛИ ФПСА Е ИСТО ШТО И ПСА?
ПСА или простата специфичен антиген е протеин кој го произведуваат клетките на простата, и се пренесува преку крвта на два начина: или се врзува за други протеини или е слободен. Вредноста на ПСА во крвта може да биде зголемена при карцином на простата, но исто така и кај бенигно зголемување на простата, воспаление на простата, а расте и со возраста.
Всушност, истражувањата покажале дека околу 75% од мажите со зголемено ниво на ПСА, немаат рак на простата. За уролозите да донесат одлука за оперативен зафат, наместо секој пациент со зголемен ПСА веднаш да го подложат на биопсија, некои уролози бараат и мерење на слободниот т.н. ФПСА кај пациентот со вкупна концентрација на ПСА помеѓу 4 нг/мл и 10нг/мл. Истражувањата покажале дека мажите со вкупен ПСА во ова таканаречено “сиво подрачје“ и со слободен ПСА поголем од 25%, имаат поголема веројатност за бенигна состојба од рак, што ја прави биопсијата непотребна. Мажите со вкупен ПСА во ист распон и слободен ПСА под 10% мора да се подложат на биопсија. И поголема е веројатноста дека боледуваат од карцином на простата.
ШТО МОРА ДА ЗНАЕТЕ ЗА ЦРП?
ЦРП или Ц-реактивен протеин е знак кој упатува на воспалителна состојба, но и на бројни други состојби. Така, зголемено ниво на ЦРП се воочува и кај различни автоимуни болести (ревматоиден артритис, лупус), воспалителни болести на цревата, тумори, прекумерна телесна тежина и друго. Вредностите на ЦРП во крвта може да укажат дали станува збор за вирусно или за бактериско воспаление, што е важно за лекарот во препишувањето на соодветна терапија, оти за бактериско воспаление се препишува соодветен антибиотик, додека лекувањето на вирусното воспаление главно е симптоматско.
Кај сериозни бактериски инфекции, вредностите на ЦРП во крвта растат во рок од неколку часа. Кај вирусните инфекции, вредностите на ЦРП исто така може да бидат зголемени, но не во толкава мера како кај бактериските инфекции.
