Пишува: Проф. д-р Гордана Ристовска
Институт за јавно здравје на Република Македонија
Сектор за здравствена екологија
Акутна токсичност предизвикана од хемиски контаминенти во храната е ретка во развиените земји. Јавноздравствена грижа предизвикува потенцијално штетниот ефект од изложеноста на ниски нивоа на токсични хемикалии преку храната за подолг временски период. Некои хемиски агенси можат да предизвикаат оштетување на функција на црниот дроб, бубрезите или да делуваат канцерогено на одредени органи.
Постојат голем број потенцијални хемиски контаминенти кои можат да влезат во прехранбениот синџир во која било фаза на производството.
Земјоделски хемикалии, како што се хербициди и инсектициди, можат да ги контаминираат свежите производи во текот на примарното производство, или хемикалии, како што се детергенти и средства за подмачкување, кои можат да се внесат во храната во текот на пребработката. Исто така, можно е хемиските контаминенти да се пренесат и од самото пакување на храната за време на складирањето.
Некои од главните класи на хемиски контаминенти важни за безбедноста на храната се следниве: пестициди, ветеринарни лекови, микотоксини, диоксини, метали (олово, кадмиум, арсен, жива), контаминенти произведени за време на обработката (на пр. акриламид), контаминенти од контакните материјали (на пример, меламин, формаледхид) и други.
Адитивите се супстанци кои човекот намерно ги додава во прехранбебите производи со цел да ги подобри својствата на хранта и нивната употреба е регулирана со подзаконски акт кој е усгласен со меѓународните стандарди и европската легислатива.
Јавноздравствени мерки
Националната власт во секоја земја има клучна улога во гаранцијата дека сите ние консумираме безбедна и нутритивно соодветна храна. Креаторите на политики треба да промовираат одржливо земјоделство и системи за храна, поттикнување на мултисекторска соработка меѓу здравјето на луѓето, здравјето на животните, земјоделството и другите сектори. Органите за безбедност на храната можат и треба да управуваат со ризиците за безбедноста на храната долж целиот синџир на храна, вклучително и за време на итни случаи. Секоја земја треба да ги усогласи националните со меѓународните стандарди утврдени од страна на Кодексот Алиментариус Комисијата.
Превентивните актвности треба да ги опфатат сите проблеми со безбедноста на храната. Сите вклучени во управувањето со храна – од преработка до малопродажба – мора да обезбедат усогласеност со програмите како HACCP, систем кој ги идентификува, оценува и контролира опасностите кои се значајни за безбедноста на храната од примарно производство до финална потрошувачка.
Спроведувањето на пристапот “Едно здравје” ја подобрува безбедноста на храната, затоа што здравјето на луѓето е поврзано со здравјето на животните и животната средина. Патогени микрорганизми кои развиле анитмикробна резистенција можат да бидат пренесени од животни на луѓето преку директен контакт или преку храна, вода или животната средина.
Здравствениот сектор со редовно и доследно пријавување на заразните болести може да допринесе до создавње на реална слика за состојбата за болестите поврзани со небезбедна храна. На крајот секоја индивидуа, секој од нас, со подбрување на личните практики во ракувањето со храната и со изборот на храната може да придонесе во намалување на болестите поврзани со храната.
Различните групи ја делат одговорноста за безбедноста на храната – владите, регионалните економски тела, организациите на ОН, агенциите за развој, трговските организации, потрошувачите и групите производители, академски и истражувачки институции и субјекти од приватниот сектор – мора да работат заедно на прашања кои влијаат на сите нас, глобално, регионално и локално.
