Пишува: Проф. д-р Јордан Минов
Специјалист пуломолог
Нарушувањата на работната способност кај пациентите со бронхиектазии (БЕ) може да бидат повремени и трајни. Оценката на работната способност (ОРС), односно утврдувањето на привремената и трајната неспособност за работа, се врши според националната законска регулатива којашто се базира на меѓународно прифатени стандарди.
ПРИВРЕМЕНА НЕСПОСОБНОСТ ЗА РАБОТА
Привремената неспособност (спреченост) за работа, односно потребата од боледување, кај нас е правно регулирана со Законот за здравствено осигурување и подзаконски акти што произлегуваат од него.
Привремена спреченост за работа кај пациентите со БЕ постои во тек на егзацербациите на болеста. Траењето на боледувањето зависи од степенот на тежината на егзацербацијата и ефикасноста на применетиот третман, а најчесто изнесува 15 до 20 дена.
ТРАЈНА НЕСПОСОБНОСТ ЗА РАБОТА
Трајната неспособност за работа или инвалидноста, според актуелниот Закон за пензиско ии инвалидско осигурување се дефинира како промена во здравствената состојба на лице осигурено во Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на Македонија, која не може да се отстрани со лекување или со медицинска рехабилитација што доведува до трајно намалување на работната способност за повеќе од половина во споредба со физички ии психички здраво лице со исто или слично образование и способност. Во зависност од степенот на трајното намалување на работната способност, инвалидноста се категоризира во две категории, односно Категорија 1 или општа неспособност за работа (работната способност е намалена за 80% во споредба со физички и психички здраво лице со исто или слично образование и способност) и Категорија 2 или не профеисонална неспособност за работа (работната способност е намалена за повеќе од 51 до 80% во споредба со физички и психички здраво лице со исто или слично образование и способност). Лицата со општа неспособност за работа, како и лицата со професионална неспосбност за работа постари од 50 години, имаат право на инвалидска пензија. Лицата, пак, со професионална неспособност за работа кои се помлади од 50 години, како и лицата со трајно намалување на работната способност за 50% во споредба со физички и психички здраво лице со исто или слично образование и способност, може да работат со скратено работно време или да бидат распоредени на друга работа за која ќе бидат оспособени со соодветна професионална рехабилитација.
Најважни елементи врзо кои се темели ОРС и категоризацијата на утврдената инвалидност кај пациентите со бронхиектазии се:
- Дистрибуција на промените во белите дробови (фокални или генерализирани БЕ),
- Степенот на намалување на вредностите на функционалните белодорбни праматери,
- Зачестеност и степенот на тежина на егзацербациите
- Постоење на примарна или придружна болест и степенот на нејзината тежина
- Компликации на болеста
- Применетиот тераписки модалитет
Секако значајна улога во одредувањето на степенот на неспособноста за работа имаат и карактеристиките на работното место на пациентот со БЕ (седантерна работа или работа поврзана со лесен, средно тежок или тежок физички напор, изложеност на прашини, чад, пареа или гасови, изложеност на ниски температури и друго).
ОРС ја вршат специјалистите по медицина на трудот со индивидуализиран пристао кон секој пацинет со БЕ земајчи ги предвид наведените аспекти на болеста, регистрирани во претходната година, како и карактеристиките на работното место.
Повеќе на темата бронхиектазии со проф. д-р Јордан Минов, за тоа како се препознава, нејзино лекување и клиничката слика прочитајте:
- Што се бронхиектазии и кои се причини за нивна појава
- Клинички манфестации кај пациентите со бронхиектазии
- Дијагноза и следење на бронхиектазиите
Според актуелните препораки, кај пациентите со генерализирани бронхиектазии и намалени вредности на спирометриските параметри од лесен и средно тежок степен коишто имаат две или помалку амбулантно третирани егзацербации во текот на годината, а работат седантерна работа, се смета дека работната способност е сочувана.
Од друга страна, пациентите со генрализирани БЕ и намалени вредности на спирометриските параметри со средно тежок и тежок степен кои имаат егзацербација секои два месеца или почесто, односно просечно шест егзацербации во текот на една година од кои една или повеќе се лекувани болнички, се смета дека имаат општа неспособност за работа, односно дека се неспособни за каква било работа.
