Самиот збор во груб македонски превод би бил насобирање на вода во главата.
Во мозокот нормално постојат централни мозочни шуплини, коишто се исполнети со мозочна вода, ликвор, која циркулира во нив. Тоа е нормалната анатомија на мозокот. При хидроцефалусот, од одредени многубројни причини, доаѓа до насобирање, до неправилно циркулирање на мозочната вода, при што водата се насобира во шуплините кои набрекнувваат како балон и го зголемуваат притисокот во главата. Зголемениот интракранијален притисок е тоа што е закана за пациентот.
Причини
Постои т. н. вроден или конгенитален хидроцефалус, кога детето се раѓа со хидроцефалус, а за тоа има милион и една причина, и постои т.н. стекнат хидроцефалус, којшто се јавува подоцна заради воспалителни промени, туморозни промени, паразитски промени, повреди, крвавења итн.
Целта е хидроцефалусот да се дијагностицира навреме и да се третира навреме
Во овој случај зборуваме за конгениталниот или вроден хидроцефалус. Она што ги вџашува родителите, најпрво е сознанието дека нивното дете има хидроцефалус, а потоа и главното прашање што го поставуваат: Што после третманот, што може да се очекува од тоа дете во понатамошниот негов раст и развој?
Доколку хидроцефалусот е „фатен“ навреме, доколку е дијагностициран навреме и доколку хируршката терапија е спроведена навреме, најголем дел од овие деца понатаму имаат нормален психофизички развој, и ментален и интелектуален. Доколку третманот на хидроцефалусот е задоцнет и доколку настанат оштетувања на здравите делови на мозокот, можат да се појават, првенствено психолошки проблеми, односно проблеми во интелигенцијата и менталниот развој. Тие деца може да се сврстат во категорија на психомоторна ретардација, а тоа значи со намален интелектуален и ментален капацитет. Целта е хидроцефалусот да се дијагностицира навреме и да се третира навреме.
Протокол
Денеска при речиси сите болести постои редослед на постапки кои мора да се спроведат – тоа се нарекува алгоритам или протокол на испитување. При дијагностиката на хидроцефалусот постои протокол, кој се одвива на следниов начин:
Додека детето е уште непородено, се прават редовни ехо контроли на трудницата. При редовните контроли може да се откријат абнормалности во развојот на мозочните комори и уште пред раѓањето да се детектира дека постојат и да се стави во група на ризична бременост и ризично породување, дете кое ќе бара понатамошен медицински третман. Во тој случај шансите да нема последици се зголемуваат, но само доколку не се откријат и други малформации на централниот ервен систем или телесни.
Доколку третманот на хидроцефалусот е задоцнет и доколку настанат оштетувања на здравите делови на мозокот, можат да се појават, првенствено психолошки проблеми, односно проблеми во интелигенцијата и менталниот развој. Тие деца може да се сврстат во категорија на психомоторна ретардација, а тоа значи со намален интелектуален и ментален капацитет
После породувањето се прави задолжителна педијатриска контрола. Педијатарот е тој којшто треба да изрази сомнение дека постои хидроцефалија. Тоа сомнение се базира врз основа на обемот на главата и развојот на главата, бидејќи кај овие деца поради зголемениот притисок главата расте многу повеќе неголи лицевиот масив и се појавува т.н. краниофацијална несразмерност. Фонтанелата, отворот на главата кај новороденчињата, при хидроцефаличните деца е набубрена, избочена и широко отворена. Тоа се тие параметри, а постојат и други знаци коишто секој доктор треба да ги знае и ги знае, а особено педијатрите.
Понатаму, доколку педијатарот постави сомнение за хидроцефалија се прави CT-скен, компјутерска томографија на главата, кадешто се гледа проширување на коморите и евентуално се открива причината зошто е тоа така.
Следното испитување е магнетна резонанца, која најчесто ја открива причината зошто се појавува тој хидроцефалус.
На крајот доаѓа неврохириргот, којшто треба да постави индикација за хируршко лекување.
Хируршко лекување
Доколку се открие тумор или некоја пречка во циркулацијата на мозочната вода, целта на хируршката интервенција е да се премавне таа пречка, ако е тумор да се извади, ако е стеснување на каналот да се прошири итн. Тоа се прави со директна хируршка интервенција на отворен мозок или со ендоскопија – ендоскопски се влекува во коморната шуплина и се менаџира пречката.
После породувањето се прави задолжителна педијатриска контрола. Педијатарот е тој којшто треба да изрази сомнение дека постои хидроцефалија. Тоа сомнение се базира врз основа на обемот на главата и развојот на главата, бидејќи кај овие деца поради зголемениот притисок главата расте многу повеќе неголи лицевиот масив и се појавува т.н. краниофацијална несразмерност
Доколку не се открие такво нешто постои т.н. бајпај или шантирање. Се поставува силиконски катетер во мозочната шуплина и преку посебна валвула под кожата се спроведува вишокот мозочна течност, најчесто во стомачната празнина. На тој начин се намалува притисокот на ликворот, односно интракранијалниот притисок и му се овозможува нормален развој на мозокот. Доколку тоа се направи навреме, шансите да детето се развива нормално, да има сочуван ментален и интелектуален капацитет, се огромни.
Децата коишто се шантирани, оперирани, се подложни на редовни неврохируршки контроли, редовни невропедијатриски контроли и нормален живот односно третман од родителите
Немаат ограничувања во однос на физичката активност и другите активности. Имаме огромен број на деца коишто се оперирани и завршиле факултет, денеска се професионалци итн.
Најчесто поставувано прашање е до кога детето треба да го има овој систем?
Овој систем треба да биде имплантиран се дотогаш додека хидроцефалусот е перзистентен, односно додека постои зголемен интракранијален притисок. Најчесто, после пубертетот, после 18, 19 година, голем дел од овие пациенти стануваа т.н. „шант индепендент“, независни од шантот. Шантот веќе не им е потребен и може да биде изваден.
Кога тоа ќе се направи и дали ќе се направи, е одлука на неврохирургот. Некои деца, односно веќе возрасни личности, се „шант депендент“ во текот на целиот живот.
