Пишува: Александра Стојановска
saska@panacea.mk
Европскиот ден за свесноста или рационалната употреба на антибиотиците, кој се одржува на 18. ноември е здравствена иницијатива која ја координира Европскиот центар за превенција и контрола на болести (ECDC) во партнерство со Светската здравствена организција – Светска недела за разумна употреба на антибиотиците која трае од 18. до 24. ноември 2020. Во насока на случувањата со пандемијата со новиот коронавирус, СЗО објави едукативен плакат за антимикробна резистенција (АМР) и КОВИД-19.
Антимикробна резистентност се јавува кога микроорганизмите (на пример: бактериите и вирусите) се менуваат откако биле изложени на антимикробни лекови. Ваквите промени може да се однесуват на тоа дека тие станале отпорни на лековите кои се користат за нивно третирање. Постојат различни видови на антимикроби кои делуваат против различни видови на микроорганизми, на пример антибактериски или антибиотици против бактерии, антивирусни против вируси, антимикотични против габи итн.
Резистентноста на антибиотици се јавува како резултат на постојана, прекумерна употреба, но и погрешна употреба на антибиотици при здравствени заболувања кај луѓето и животните.
За употребата на антибиотиците во време на пандемија со вирусот SARS-CoV-2, односно дали лекувањето на болеста КОВИД-19 со нив е правилна или не и колку луѓето на своја рака се “трупаат“ со антибиотици, разговаравме со проф д-р Никола Пановски, претседател на Комисијата за контрола на АМР на Македонија.
Професоре, не можам, а да не ве прашам нешто кое мене како лаик му звучи нелогично, а тоа е податокот дека на секој позитивен пацинет на новиот коронавирус, му се препишува антибиотска терапија како ПРЕВЕНТИВА? Од кога антибиотиците станаа превентива, особено кај вирусите, и колку е оправдано ваквото лекување?
Проф. д-р Пановски: Веројатно не на секој, но на многу од нив. За жал тоа не е целата приказна, антибиотици на терет на ФЗО се препишувани и на здрави лица, кои не биле воопшто позитивни на КОВИД-19. Така, според првичните податоци од ФЗО, во првите девет месеци, реализирани се за 57% повеќе рецепти за азитромицин таблети од 500 мг во однос на истиот период минатата година, или во бројки, околу 190.000 оваа година во однос на 120.000 лани. Разликата е 70.000 рецепти. Втора форма за која има зголемување од 17% е лекот цефиксим таблети од 400 мг. Многу е важно дека луѓето купуваат антибиотици со свои средства, за што не располагаме со точни податоци, но според моите проценки има најмалку уште 50.000 купени пакувања азитромицин во овој период. И на крај, до 30.09.2020, имавме нешто помалку од 18.000 позитивни.
Какво ќе биде пропишувањето и купувањето на овие лекови до денес, кога имаме 2,5 пати повеќе ковид позитивни, близу 50.000 или до крајот на годината, кога таа бројка ќе изнесува најмалку 100.000 позитивни?
Значи за КОВИД-19 не е предвидено превентивно давање на антибиотици, а не е предвидено ниту за било која вирусна болест. Таква пракса нема во ниту еден протокол во целиот свет, па ни кај нас. За болни од КОВИД-19, предвидено е само кај одредени случаи каде се сомневаме дека се јавила бактериска инфекција, која треба да ја потврдиме со лабораториски наоди, да се пропише антибиотик, но не мора овие два, зависи од причинителот, односно видот на бактеријата.
Што значи реализиран рецепт? Тоа е рецепт кој бил пропишан од матичниот лекар на рецепт од Фондот и истиот бил подигнат од осигуреникот. Значи до 30.09.2020 година имаме 18.000 ковид позитивни, од нив најмалку 10.000 се без или со лесни симптоми, а пропишани и купени таблети азитромицин најмалку 120.000 пакувања!!!! Значи и сите 18.000 да испиле по едно, па и по две пакувања, остануваат уште околу 100.000 пакувања во домашните аптеки.
Какви последици носи неконтролираното пиење антибиотици? Посебно кај пациентите позитивни на коронавирусот. Има ли контраефект и кој е?
Проф. д-р Пановски: Во овие 100.000 пакувања во „домашните аптеки“ имате затворено најмалку 500.000 евра кои можеле да се потрошат таму каде што треба. Тоа е помалата штета. Поголемата штета е кај оние кои пиеле еден или два антибиотика, некои и во двојни дози, а за тоа немало никаква потреба. Кај тие лица нормалната микрофлора во дигестивниот систем, од устата па натаму, е редуцирана, намалени се „добрите бактерии“ – чуварите на нашето здравје. Во следните 2-3 месеци, лице кое пиело антибиотик со широк спектар на дејство е помалку отпорно на инфекции со патогени бактерии – „лошите бактерии“. Ако такво лице биде примено во болница поради било која причина, особено ако такво лице биде примено на интензивна нега, неговата одбрана од бактериски инфекции е значително намалена. Имено неговиот дигестивен систем е „празен“, во него лесно и брзо се населуваат болничките бактерии отпорни на скоро сите антибиотици. Кога има „добри бактерии“ тие ја чуваат територијата, на пример ја чуваат усната празнина, и „лошите бактерии“ немаат простор каде да се размножат. Ова особено важи за пациентите со КОВИД-19, зошто дел од нив ќе завршат во болница, за жал прехоспитално подготвени да ги примат брзо болничките бактерии. Пневмонијата од тие бактерии е многу тешка за лекување.
Глобален проблем е зголемната отпорност на бактериите поради неразумно давање на антибиотици. Така, ќе се јави зголемена резистенција на бактериите не само кон азитромицинот, туку и кон другите макролидни лекови, слични на него, како на пример кон кларитромицинот. Со кларитромицинот се лекува улкусна болест и гастрит. Значи, во иднина може како последица на зголемена употреба на азитромицин, да имама отежнато лекување на чир или гастрит, заради проширена резистенција на Helicobacter pylori кон кларитромицин.
На крај, една позитивна работа би нагласил, а тоа е дека пропишувањето на другите антибиотици, па и на овие два во форма на суспензија или таблети за деца, е намалено во услови на пандемија. Тоа е очекувано, имаме многу помалку други респираторни инфекции во овој период, заради воведените мерки за спречување на ширење на инфекциите. Да не е ова непотребно пропишување на овие два лека веројатно крајот на годинава ќе ја дочекавме со 10-15 % намалување на потрошувачката на вкупниот број на антибиотици на терет на Фондот.
