Пишува: Проф. д-р Оливера Муратовска
Педијатар
Анемијата се дефинира како состојба на намалена концентрација на хемоглобин со или без намален број на еритроцити во периферната крв. Сепак, поприфатена е дефиницијата која вели дека анемијата е состојба кога циркулирањето на крвта не ги задоволува потребите на ткивата за кислород. Недостигот од кислород во ткивата наречен хипооксија е причина за една многу богата, но неспецифична симптоматологија. Таа е неспецифична затоа што знаците и симптомите кои се среќаваат кај анемиите може да се видат и сретнат кај многу други заболувања.
Најчести видливи симптоми на анемијата се бледило на кожата и лигавици.
Кардиоваскуларни симптоми може да се диспнеа или потешко дишење, задишување, тахикардија, градна болка, ноќен грч на мускули, функционални шумови на срце, зголемен волумен на срцето или кардиомегалија. Знаци од невромускулниот систем се потреба за спиење, вртоглавица, малаксаност и лесни синкопи (кратко губење на свест), а на гастроинтестиналниот систем се губење на апетит, мачнина, запек или пролив, жолтица, коскени промени, воспален јазик, кршливи деформирани нокти и феноменот наречен ПИКА, кога децата јадат несоодветни материи како малтер, земја, хартија, сунѓер и слично.
- Што се случува со детскиот организам кога ќе се јави состојба на анемија и кои се дилемите и прашањата на родителите?
Еве неколку примери: „Зошто моето дете изгуби апетит и се жали на мачнина?“, „Забележавме дека не може да трча како порано и многу брзо се заморува“, „Зарем не сте забележале дека вашето дете е бледо?!“, „Наставничката во училиште се жали дека детето е расеано, отсутно на час, изгледа уморно, поспано, премалено“. Родителите велат и: „Замислете, лекарот откри шум на срце кај моето дете“, „Можно ли е да се јаде хартија, сунѓер, пепел, земја, малтер?“. Децата знаат да реагираат со вакви забелешки: „Мамо, зошто ми се врти во главата и ми зујат пчелички?“, „Многу силно ми чука срцето“… Препознавањето на симптомите на анемијата зависат од брзината на нејзиното настанување, нејзината јачина, возраст и афинитет на хемоглобинот кон врзување на кислородот.
- Кој е најчестиот тип анемија кај децата?
Најчест тип анемија во детската возраст е анемијата која се должи на дефицит на железо. Таа анемија се нарекува хипохромна феродефицитна или хипосидеремична анемија. Причините за настанување на овој тип анемија се: намалено внесување на железо (неправилна исхрана), зголемено губење на железо (гастроинтестинални и менструални крвавења, малапсорпции, цревни паразити и др.), зголемени потреби на железо во одредени периоди на детството (доенчиња особено недоносени, пубертет). Железото е најдобро проучен олигоелемент кој е најдостапен за анализа преку една капка крв. Најголем дел од функционалното железо (2/3) е вграден во хемоглобинот (85%), во миоглобинот (15%) и во многубројни есенцијални ензими како цитохроми а, б, ц, дехидрогенази, хидроген пероксидази и др.
Другиот дел на железото, од околу една третина, го чини резервното железо во форма на феритин и хемосидерин сместени во црниот дроб, коскената срцевина, слезенката и во клетките на ретикулоендотелијалниот систем. Рамнотежата на метаболизмот на железото ја овозможува соодносот на внесувањето, губењето и резервите на овој елемент. Примарен регулатор на таа рамнотежа на железото е неговата апсорпција во мукозата на дуоденумот и горните партии на јејунумот (во слузницата на дванаесетпалачното црево и во горните делови на тенкото црево). Таа е условена од содржината на железото во храната и можноста за користење на железото од храната, количеството на резервното железо и степенот на еритроцитната продукција. Како резултат на овие услови, апсорпцијата на железо варира во широки граници од 1 до 50 отсто.
- Што е основен извор на железо за организмот?
Прехранбените продукти се основен извор за внесување на железо. Од вкупните количества, 85 отсто е таканаречено нехеминско железо кое во форма на соли на железото се наоѓа во растителни и во млечни продукти. Хеминското железо, пак, потекнува од хемоглобинот и од миоглобинот на месото и неговата апсорпција е два-три пати поголема од апсорпцијата на нехеминското железо. Познати стимулатори на цревната апсорпција на железо се: аскорбинска киселина (витамин Ц), цитрати и сè уште недефинирани фактори во месото и во мајчиното млеко. Најчести инхибитори, пак, се фосфати, фитинска киселина од зрнестата храна, полифеноли од чај и некои растителни продукти, оксалати, кафе и др. Транспортот на апсорбираното железо во циркулацијата го врши плазматскиот протеин -трансферин, кој го носи до ткивата чии клетки содржат специфични рецептори за трансферинот (еритроцитните млади клетки во коскената срцевина, плацента, црн дроб). Околу 0,1 отсто од вкупното железо е врзано за трансферинот. Сатурацијата (заситеноста) на трансферинот е директен дијагностички показател за снабдување на организмот со железо. Физиолошкото губење на железото преку урина, фецес, кожа и пот изнесува околу 1 милиграм во текот на 24 часа и учествува во одржување на рамнотежата на железо.
ВИДОВИ АНЕМИЈА
Постојат повеќе видови анемии во детската возраст меѓу кои и голем број наследни или вродени анемии кои треба да се откријат во раната возраст за да може правилно да се лекуваат. Класификацијата на анемиите според причината и начинот на настанување или таканаречената етиопатогенетска класификација е широко прифатена. Според неа постојат следниве типови анемии:
- Анемии поради недостиг од градивни материи за еритроцитите (железо, витамин Б12, фолна киселина, витамин Б6, витамин Ц, аминокиселини). Во овој случај, анализата кога станува збор за недостиг од железо покажува МЦХ < 27 пг, МЦВ < 80 фл. МЦВ > 100 фл (се однесува на Б12, фолна киселина од градивните материи на хемоглобинот).
- Постхеморагични анемии (најчесто крвавење од гастроинтестиналниот тракт), кога анализата покажува МЦХ < 27 пг, МЦВ < 80 фл.
- Хемолитични анемии (поради дефекти на мембраната на еритроцитите, патолошки хемоглобин, постоење на антитела). Во тој случај МЦХ > 26 пг, МЦВ е 80-95 фл.
- Хипорегенеративни анемии (апластични и хипопластични анемии). Кога станува збор за нив анализите покажуваат: МЦХ > 26 пг, МЦВ 80-95 фл. Еритроцитните компоненти МЦХ и МЦВ се почетен патоказ за видот на анемијата, а за прецизно одредување на типот се изведуваат специфични тестови за претпоставената дијагноза.
