Пишува: Проф. м-р Антоан Папацафа
На физичкото и здравственото воспитување во градинките во праксата е потребно да му се посвети поголемо внимание знаејќи го неговото значење за развојот на децата од најраната возраст. Поради тоа, во нив е потребно да се обезбедат адекватни услови за непречено реализирање на програмата од физичкото воспитување: сала, двор, да се обезбеди време за користење на физички вежби, активности, спортски реквизити и помагала, користење на природните фактори, обезбедување на потребните хигиенски услови за реализирање на активностите од физичкото воспитување, како би се помогнало за правилниот психофизички развој на децата.
Задачите на физичкото и здравственото воспитување кај овие деца се следните:
- Да придонесе за чување и јакнење на здравјето, да се води грижа за правилен развој и растење на детскиот организам;
- Да се формираат и развиваат неопходни хигиенски навики за личната хигиена и хигиената на околината и да се влијае на осамостојување на децата при облекувањето и соблекувањето;
- Систематски да се влијае врз развивање на движечките способности на децата;
- Да се формираат навики за секојдневно вежбање;
- Да се влијае врз интелектуалниот, моралниот и естетскиот развој на децата;
- Со физичкото и здравственото воспитување да се создаде здрава основа за натамошна воспитно образовна работа.
Телесниот развој на децата од предучилишна возраст се карактеризира со многу особености и законитости како анатомски, така и физиолошки.
За да се разберат подобро овие законитости т.е. појави коишто се развиваат во организмот на децата потребно е познавање на основните поими од физиолошките функции.
Детето треба активно да учествува во организацијата на средината за вежбање. Тоа тогаш поединечно или групно ги подига, носи и поставува предметите во просторот, а по употребата ги враќа на одредено место. Учеството на децата во организацијата на активноста-играта е важно не само за развивање на иницијатива, самостојност, соработка помеѓу децата, туку и затоа што тие чувствуваат задоволство што се активни и уживаат во тоа.
Во организираните активности по физичко воспитување во градинките споменатите задачи не се решаваат секоја за себе, туку воспитувачот ги насочува децата на тој начин што истовремено остварува повеќе задачи од кои зависи и нивниот развој.
Физичкото воспитување треба да претставува заедничка грижа на градинката и семејството. Воспитувачот треба да ги запознае родителите со програмата од ова воспитно подрачје и да им предложи начин на соработка.
Во работата со децата треба да се користат разновидни форми на работа и во тој поглед се комбинираат фронталната, групната и индивидуалната форма на работа во зависност од условите, можностите, возраста, средината, опременоста на градинката, искуството на децата и сл. При сето тоа треба да се знае дека, иако првенствено ги негуваат заедничките доживувања од активностите, сепак обезбедуваат неопходни услови, децата во одредени моменти да останат ,,сами со себе”, да се занимаваат со поединечни активности и да се стават на располагање на времето, да започнат со одредени активности како и истите да ги приведат до крај.
Осмислената организација на просторот, животот и воспитно-образовната работа во градинките е основен предуслов тие институции да не бидат само место кадешто децата ќе се подготвуваат за живот, туку и место кадешто ќе стекнуваат богато социјално и сознајно искуство за луѓето, природата, средината, разновидните дејности како и за самите себе.
За таа цел во конкретизирање на одредените програмски содржини од одделните воспитни подрачја во градинките на еден флексибилен начин, се планира и времето за изведување на активности од физичкото воспитување, настојувајќи при тоа децата да се мотивираат и да не се прекинуваат во текот на активностите, посебно во оние во кои тие се ангажирани.
Радоста што ги обзема децата при ваквите активности обезбедува услови за подобро ментално здравје и позитивна социјализација. Вежбајќи тие стекнуваат самоконтрола, самостојност, самодоверба, сигурност во себе, се ослободуваат од напнатост, нервоза и агресивност.
Времетраењето на оргнизираните активности во одделни групи зависи од нивната психофизичка способност.
Новата методика по физичко воспитување ја застапува тезата дека децата во текот на сите активности треба да бидат подеднакво активни. Кривата на графиконот во текот на активноста треба да се движи горе – со максимум напор и долу – со пауза за одмор. Најновите испитувања покажуваат дека на децата им е потребно многу кратко време за одмор во текот на активноста (само неколку секунди) за да можат да продолжат понатаму со истата активност. Тоа е така затоа што детето може само да почувствува кога е способно за работа, а кога ќе се измори се откажува од активноста.
За да се организира физичко и здравствено воспитување кај децата од предучилишна возраст, посебно е важно да се постигне одреден степен на развиеност на нивната моторика.
Најважни секојдневни телесни движења се оние кои се развиваат по определен редослед во развојот на детето.
- До крајот на втората година, детето ги совладува оние движења со кои може да ги задоволи основните потреби. Почнува да поттрчнува, потскокнува одвојувајќи ги нозете од подлогата, при тоа ширејќи ги. Паѓањето е тврдо, нееластично. Детето на оваа возраст почнува да препознава ликови, изговара зборови, разликува поими: напред, назад, тешко, лесно. Вниманието на овие деца е непостојано.
- Децата од три до четири годишна возраст, иако ги имаат совладано основните движења тие се релативно бавни, несигурни. Почнуваат да го откриваат и запознаваат просторот што ги опкружува. Запознаваат предмети по форма, боја, звук и намена, ги совладуваат поимите: горе, долу, напред-назад, лево-десно, вртење во круг и сл. Вниманието кај овие деца е непостојано, често го префрлаат од предмет на предмет.
- Децата од четири до пет годишна возраст под влијание на биолошките фактори во развојот се побрзи, поподвижни и полесно приспособливи кон нова средина. Овие деца ја разликуваат насоката на движењето напред-назад и реагираат правилно на поставените задачи. Учат да ја разликуваат десната од левата нога, можат да го оценат растојанието (пр. да фрлат топка во поширока цел или да дотркалат обрач до одредена цел). Чувството за рамнотежа на оваа возраст е поразвиено. Реагирањето на знаците дадени со движење на рацете или примена преку сетилото за вид или слух е побрзо и поточно. Вниманието на детето е подолготрајно, помнењето подобро и фантазијата поразвиена. Задачите што им ги поставуваме на децата од оваа возраст се посложени.
- Децата од петтата до седмата година се уште понапредни и поразвиени во брзината: подвижноста и движењата се згогатени. Децата од оваа возраст фрлат и фаќат топка, ја водат со една и друга рака, во одење и во трчање, ја удираат со нога, со раката тркалаат обрач, возат трицикл, тротинет, велосипед, пливаат и др.
Како и сите форми на воспитание и образование, така и активностите по физичко воспитување треба да бидат смислено организирани и реализирани.
Секоја активност треба да има своја цел според однапред изготвен план. Сите активности од физичко воспитување треба во себе да содржат задоволство, подвижност, радост и ведрина. Треба да се настојува да се постигне хармонија помеѓу активностите и психофизичките способности на децата. Целта ке биде постигната кога игрите и другите видови физички активности благопријатно ќе дејствуваат врз телесниот и духовниот развој на детето.
